| Ine Poppe on Fri, 24 Dec 2004 11:17:48 +0100 (CET) |
[Date Prev] [Date Next] [Thread Prev] [Thread Next] [Date Index] [Thread Index]
| [Nettime-nl] zwerver Dirk stinkt echt |
Fred Abels NRCHandelsblad 23 dec 2004 Ons gezin gaat op de fiets naar ROBODOCK: zoon, zijn vriendin, man en ikzelf. De lucht is grauw, regenachtig, groots ook. We fietsen twee-aan-twee om het robot-festival te bereiken, naar het ADM-terrein aan de rand van Amsterdam, langs loodsen, kranen, snelwegen. Af en toe voelen we een spat, maar bereiken nog redelijk droog de 'vrijplaats': een van de weinig overgebleven gekraakte terreinen, afgebakend met een groot hek. V��r het hek wonen de zwervers, illegalen, alcoholisten in caravans en zelfgemaakte bouwsels, duidelijk afgeschermd van de oorspronkelijke krakers. Aanzuigingkracht heet dat, of tweedeling (ja, ook bij stadsnomaden). Achter het hek namelijk wordt het ADM-terrein bevolkt door kinderen, krakers en kunstenaars, de nettere soort nomade. Het is erg druk, het publiek komt in deze landelijke omgeving van alle kanten aangestroomd. Wat een variatie: bejaarde dames, ambtenaren, mooie meisjes op laarzen, kunststudenten. We betalen, gaan door het hek en zijn op het festival, waar Tuig in de stromende regen de schitterende theatervoorstelling Tegenwind opvoert waarin een enorm bouwwerk geleidelijk instort. In de loods staan indrukwekkende bouwsels: robot-apen komen later op de dag tot leven, ze springen, piepen en zwaaien met hun staarten. In een badkuipenflat met warm water en hoge trappen, nemen complete gezinnen plaats. Op elke bad-verdieping zitten natgeregende bezoekers op zoek naar warmte en schuim. Een robotpaard galoppeert hinnikend door de massa, in toom gehouden door zijn charmante berijder, die het publiek trakteert op een paarden-stunt-show. Een atleet draait rondjes aan het plafond, een popgroep speelt punkmuziek, een bar voorziet ons mechanisch van schnaps, verderop staan stoelen die het publiek heen en weer schudden. Uren lopen we over het terrein, drinken zoete muntthee, eten uitheemse broodjes en bekijken hoe een kind in een stalen bal door een vlam wordt geschoten. Al kletsend met mijn zoon bots ik tegen een zwerver op, die een winkelkarretje voorduwt. Ik deins naar achteren. Hij heft zijn hoofd op en kijkt me vragend aan. ,,Sorry,'' zeg ik beschaamd, omdat ik hem zomaar omver loop en hij zo vreselijk stinkt. Lukt het, kan hij er langs? Het schiet door mijn hoofd dat hij waarschijnlijk ergens op het terrein zich schuil houdt als tijdelijke woonplaats, en nu tussen het Robodock-publiek is beland. Dat soort figuren heb je nu eenmaal op kraakterreinen. Hij schuifelt onzeker verder en lijkt tegen mijn zoon te mompelen. Ik kijk naar zijn lange zwarte haardos, baard, dikke bril en zijn gescheurde jas. In zijn winkelwagen zit een mechaniek, tussen een hoop rommel, maar dat zet me niet aan het denken. Is er iets, kan ik u helpen? Het lijkt een aardige gek, zo te zien aan zijn motoriek is hij ontzettend verlegen. De haarbaard durft je bijna niet aan te kijken. Een meisje achter me roept: ,,He, 't is maar een robot, hoor." En dan is de illusie verbroken want nu zie ik het ook: het is een pop. Dirk, de zwerver-robot, wordt bestuurd via afstandsbediening door Fred Abels. Abels kan zich zelf doorzichtig maken. Hij gedraagt zich zo onopvallend, dat je niet ziet dat hij de zwerver bespeelt. Ik zie dan ook niemand en heb niet door dat Abels zich in een straal van vijf meter rond de robot bevindt, maar mijn nieuwsgierigheid is gewekt. Kijk maar eens op de website fabels.org zegt een man. Fabels staat voor Fred Abels, F.Abels. Zo komt het dat ik dagen later als Robodock al weer is opgeruimd, opnieuw naar het ADM-terrein fiets nu naar het atelier van Fred Abels, weer langs donkere woeste luchten waartegen zich het staal aftekent. Fred Abels (1961) is een jonge vent, innemend, met rossig haar. Althans dat is mijn herinnering bij de tweede ontmoeting blijkt hij blond. Zijn atelier, een grote ruimte op de begane vloer, tegenover wat woonwagens en oude auto's, wordt gemarkeerd door een stalen roos die beweegt in de wind. In de hal naast zijn werkplaats staat de Dicyclet, een grote fiets die Abels ontwierp en bouwde met Maik ter Veer. Twee enorme wielen van glanzend metaal waartussen de fietser zit -hangt als het ware- onder de as. In een filmpje op de website zie je hoe de bestuurder over de kop gaat wanneer deze plotseling remt. Abels legt uit hoe je kunt sturen, vertelt over het maakproces, en de eerste optredens op Oerol. In zijn werkplaats verhaalt Abels over zijn achtergrond: ,, Ik ben een echte Amsterdammer, geboren in de Jodenbreestraat. Daar woon ik trouwens nu weer vlakbij. Nadat ik de LTS heb gedaan, ben ik gaan werken bij technische bedrijven in fabrieken, maar dat hield ik niet vol. Maar ik heb er wel wat goeds aan over gehouden kijk maar: op mijn vijftiende kocht ik deze draaibank." Trots demonstreert Abels zijn draaibank: ,,de basis van alles". Hij legt uit dat de draaibank ook een kip-en-ei verhaal in zich draagt: want wie was er eerst? Anders gezegd heeft een draaibank geen draaibank nodig om gemaakt te kunnen worden? Abels schreef er een tekst over, nadat hij in Zuid Frankrijk een oude draaibank van de schroot redde en repareerde. "Deze was uit 1890, totaal verroest en incompleet. De trapaandrijving ontbrak, dus hingen we er op de houtje-touwtje-manier een wasmachinemotor aan, met een V-snaar van een Renault 4, trappen leek ons wat ouderwets. Na wat borstelen en oli�n bewoog alles weer. De hoofdas spelingvrij afgesteld en ook de geleidingen. Opeens beseffen we dat een draaibank je door een barri�re in je werkplaats helpt. De vraag over de allereerste draaibank beantwoordt zichzelf: we kunnen met deze motor een betere poelie draaien, voor nog een betere motor. Zie: de enige machine die zichzelf verbeteren kan. Viva de draaibank, moeder van alle machientjes!" Abels heeft altijd geknutseld ,,maar het duurt wel lang tot je mensen vindt". Hij stuitte op soortgenoten toen hij na een periode van knutselen aan brommers en auto's, en een reis naar India, besloot uitvinder te worden. ,,Opeens wist ik het: ik ben uitvinder." Hij nam bezit van een werkplaats in het destijds gekraakte Silo-gebouw. ,,Vanaf toen werd alles anders, ik ontmoette mensen die net als ik knutselde, alleen noemden zij zich kunstenaar. Ik kende die kraakpandensfeer eigenlijk niet, ik was daar dan ook de enige Amsterdammer en de meest technische van iedereen. In die tijd restaureerde ik kinetische kunstwerken voor het Kroller Moller Museum en verdiende daar goed mee. Dat was nogal ongebruikelijk in de kraakscene. Ik heb enorm moeten wennen aan het gemeenschaps-gebeuren, maar had er uiteindelijk heel veel aan." Hij laat een zwart-wit foto zien van de oude Silo-groep, een groep jonge kunstenaars die allerlei activiteiten ondernam in hun kraakpand: exposities, feesten, festivals. Ook toont hij afbeeldingen van een uitvinding uit die tijd: 'de overboord-motor' als aanvulling op de buiten- en binnenboordmotor. De motor wordt letterlijk overboord gegooid en komt net boven water, want drijft op een halfopgepompte stootwil. Zo ligt de motor enkele meters voor het stalen bootje onder water. Zittend op de boot, waar de accu's in staan, bestuur je de motor alsof het een paard is, met als teugels rode en zwarte stroomdraad. ,,Ik ben gek op bootjes en had genoeg van die motorherrie. Als-ie onder water is, hoor je niks. In de overboordmotor zit trouwens de ruitenwisser van een tram verwerkt, dat is een ander verhaal. Voor de gein heb ik er toen een haaienvin op de stootwil bevestigd, zodat het net lijkt of je door een haai wordt voortgetrokken. Eigenlijk was het ding beter zonder die vin. Mensen wisten dan echt niet wat ze moesten denken. Soms dachten ze dat je je hond die boot liet trekken en riepen dan vanaf de kant: dierenbeul!" Abels lacht. Voor zijn pand stopt een auto. Een kunstenares heeft haar atelier opgeruimd en vraagt of een bromtol welkom is. Abels kijkt of de bromtol werkt en herinnert zich dan weer zijn eerste kraakpand-ervaringen. ,, Het was niet altijd leuk. In het begin dacht ik, misschien heb ik wel de verkeerde kleren aan, de foute gympen. Maar uiteindelijk heeft het verblijf in de SILO me veranderd. Ik ging meedoen met exposities." Zo kwam het dat werk van Abels te zien was in kunstenaars soci�teit Arti en galerie Latour in Amsterdam. Een van de werken die hij laat zien is een grote vogel hij heeft meerdere variaties van het beest gemaakt- de uitdaging was om het beest te laten voorbewegen doordat de vleugels een luchtstroom zouden maken die hem voorduwen. Een van de eerste modellen verkocht hij aan de KLM. waar het beest in hangar 14 rondvloog voor het personeel en bezoekers. ,,Af en toe moest hij in de revisie, dan stond ik mijn beestje te repareren naast monteurs en boings 747. Geweldig vond ik dat. Belangrijk was dat mijn vogeltje bleef vliegen, jaar in jaar uit. Langzaam haalde ik alle kinderziektes eruit. Hij heeft vijf jaar gevlogen. Toen nam ik hem mee naar huis om te repareren, maar daar bleek geen geld meer vpoor te zijn. Het was vlak na 11 september. Sindsien is hij weer terug op het nest." Een later model, de Ornitopther, dat mechanische vogel betekent, heeft een vleugelspanwijdte van 5 meter en vliegt op zijn website. De vogel heeft grote afstanden afgelegd in fabriekshallen op exposities. Abels werkt altijd aan een groot project, en knutselt daarnaast aan zij-projectjes. Zoals een glazen stulp waarin, op een stalen pen, een symmetrische vorm (een S) is bevestigd met scherpe uiteinden, die als een gek rond draait. Er volgt een verhaal over een ionenmotor en cascadeschakelingen. Een ander object is gebaseerd op een Tesla-spoel. Twee stalen staafjes staan naast elkaar, een zogenaamde jakobsladder waarlangs een blauwpaarse straal omhoog loopt eindigend in een knetterend bergje. Ik mag er mijn vinger niet bij houden want er staat 20.000 volt op. Ook toont hij een object waarvan hij een latere versie verkocht heeft aan strandpaviljoen Zeezicht in Ijmuiden: The stardust generator. Aan een ronde glazenbol, opgehangen als een kompas, is een lichtgevoelig oog en een lamp bevestigd. De bol draait mika-stof (stel je verpulverde oude raampjes uit een kolenkachel voor) in het rond tot de 'sterrennevel' neerdaalt en het lichtgevoelige oog wordt bedekt, waardoor de bol stopt; de lamp warmt de mika-stof op en de bol gaat weer draaien. Tot in lengte van dagen vormt het ronddraaiende stof een spiraal die doet denken aan het melkwegstelsel, in het klein. In zijn atelier hangt een model dat met kwik gemaakt is. Abels: ,, Wat exposeren betreft had ik het snel gehad met die grote witte ruimten. Ik blijf steeds nieuwe scenes uitproberen. KLM dat is zaken doen, met Dirk ben ik straatartiest, poppenspeler, en voor mijn vorig project 'de dansmachine' stond ik als een deejay te knallen in het nachtleven." Abels laat een manshoog wiel zien, dat hij kan ronddraaien en waar zestien sensoren opzitten, een bespeelbare machine die elektronische muziek maakt. Het wiel stuurt onder andere een sampler aan die geluiden maakt en de Pyrobass, die door middel van gasexplosies basdreunen produceert. Later voegde hij er ook nog een bewegend danspodium aan toe. ,,Ik heb twee versies gemaakt, ook een light-version om mee te reizen. Drie jaar lang trad ik ermee op eerst in de techno-scene en vervolgens van de Stadsschouwburg tot en met de Dogtroep." Tenslotte vertelt hij ook nog over zijn Mandala-machine, een mechanisch autootje dat stervormige sporen kan nalaten op de grond alsof het spirituele tekeningen zijn; en over zijn Cotyl, een organische sculptuur, een capsule die los in een constructie hangt op het strand en waar acht mensen in kunnen. Terwijl de wind de bol-bezoekers heen en weer wiegt, kunnen ze tegelijkertijd genieten van de geluiden van de wind. Het is eigenlijk te veel om op te noemen maar op de fabels.org valt alles uitgebreid te bekijken. Mag ik Dirk, de zwerver, nog een keer zien bewegen? Nu toont Abels hoe hij hem bestuurt: een bruinsu�de schoudertas verbergt een radiografische afstandsbediening, de joy-stick zit heel ingenieus verstopt onder de franjes. De zwerver tilt zijn hoofd op en beweegt zijn haren. ,,Wees maar niet verlegen, hoor Dirk," zegt Abels. De robot is levensecht schuchter, mede dankzij de samenwerking met poppenspeler Mirjam Langemijer, die eindeloos veel tijd heeft gestoken in het vermenselijken van Dirk. Het lopen kostte uiteindelijk het meeste werk, Abels vernieuwde vier keer compleet het mechaniek. Dirk duwt namelijk zijn kar echt voort. ,,Ik had ook een motortje op de zwenkwieltjes van het supermarktkarretje kunnen maken, maar dan bungelt hij er achteraan. Mijn bedoeling is dat je de eerste twintig seconden denkt dat Dirk echt is. Wat moet die gast nou hier in de buurt? En als je ziet, dat het een machine is, word je geconfronteerd met je eigen gedachten. Vervolgens blijft men om te kijken naar de reacties van anderen die nog niet weten wie Dirk is. Zo kijken mensen tenslotte naar elkaar, dat is toch prachtig." http://www.fabels.org Werk van fred Abels is te zien in de galerie Chiellerie, Raamgracht 58, 1011 KK Amsterdam 020 3209448 opening vrijdag 24 dec 17.00- 22.00 uur Kijkdagen zaterdag 25 dec t/m 30 dec 14.00-18.00 uur Kunstenaars en Robotics Theo Jansen (NL) Jansen bouwt robots van pvc, elektriciteitsbuizen, die bewegen op de wind, bouwsels van enorme omvang. Jansens' strandbeesten, lijken op skeletten van prehistorische en, vreemd genoeg, futuristische dieren, die in de open lucht tot leven worden gewaaid. PVC-buizen, met gewrichten, kruipen over het strand. http://www.strandbeest.com/ Felix Hess (NL) Hess, kunstenaar/ wetenschapper uit Groningen (CS, 2712-2002) maakte begin jaren negentig bewegende geluids-robotjes. Deze elektronische beestjes gedragen zich als een groep kikkers. Net als in de natuur gaan ze pas 'kwaken' als het stil is. Begint er een dan volgen de anderen, zo ontstaat een concert dat plotsklaps ophoudt� als de toehoorder hoest, niest of begint te praten. http://www.toonfestival.nl/?toon=felix_hess Erik Hobijn (NL) - Hobijn maakt o.a. machine's die vuurspugen, zoals het Dante Orgel: enorme vlammenwerpers, (vijf tot elf) brakende vuurpijpen, onlangs te zien in het NOS-journaal bij de opening van de Olympische spelen. Zijn zelfmoordmachine, twaalf meter lang en twee meter breed, waarbij de gebruiker kan kiezen of hij medium, raw of well-done geroosterd kan worden, baarde veel opzien. http://www.buitenland.org/erik_hobijn/Erik_Hobijn.html Chico Macmurtrie (US) - Macmurtie maakte de afgelopen 20 jaar een hele familie van prachtige robots, van hond-apen tot robot-bomen. Hij was in 1992 en 1996 te zien bij V2_, instituut voor instabiele Media te Rotterdam, en is ook jaarlijks op het Robodock-festival aanwezig. New York is zijn thuisbasis, in een kerk in Brooklyn runt hij een eigen werkplaats en galerie. Macmurtie ontwerpt complete landschappen waarin talloze robots surre�el tot leven komen. Afgelopen jaar presenteerde hij op Robodock zijn grootste machine 'The Too Big Dog Monkey' welke �1100 kg weegt, 10 meter lang en 5 meter hoog is. The Big Dog Monkey is de Big Mama van een nest Little Dog Monkeys, die schreeuwend, piepend en springend om haar aandacht vragen. http://www.cronos.net/~bk/amorphic/ Jim Whiting (ENG) - Whiting is eveneens een oude bekende van V2 en Robodock, de godfather van de robo-scene die zowel verwrongen mensachtigen maakt als bewegend meubilair. Figuren zonder armen en benen, banken en tafels die door de ruimte bewegen: van mensetende sofa's tot rondrijdende kleerkasten, van opspringende stoelen tot wiebelende stuntelige torens die op de bezoekers jagen. Whiting bouwt interactieve installaties die 'intelligent gedrag' vertonen doordat ze reageren op hun omgeving. Zijn werk is te zien in een Herbie-Hancock-Video "Rock it", die tien MTV awards en een Grammy award won. In Linz, Oostenrijk, toonde hij in het park mensachtigen die in de bomen zaten. In de jaren tachtig en negentig reisde Whiting in een oude vrachtwagen met werkplaats door Europa. http://www.leipzig-online.de/bimbotown/whiting-e.htm TimesUp (AUS)- Times Up, een groep kunstenaars uit Linz, zijn niet de typische robotbouwers die mensen en dieren nabouwen/ imiteren, maar artiesten die games maken en zich richten op het spel tussen media en lichaam. Een voorbeeld is SPIN, een driemeter grote bol (een hemellichaam van staal) waarin de bezoeker kan wandelen, door de beweging worden beelden gegenereerd van een virtueel universum. Deze groep ontstond ooit in de metaalverwerkings-plaats van Voest Alpin, een van de grootste staalfabrieken in Europa, waar de Oostenrijker Just Merit woonde in een oude container. Merit is inmiddels overleden (2001) na een val van een podium tijdens een optreden. Merit bracht internationale robot kunstenaars naar Europa om op de surrealistische metaaldump plaats te werken: een enorm terrein, s' nachts uitgelicht, waar de metaaldump dag en nacht doorgaat. Canadees Tim Boykett en de Oostenrijke Tina Auer vormen de spil van TimesUp. De groep woont nu op een schier-eilandje in de Donau met een klein fabriekspand als werkplaats, waar ze workshops geven, collegae uitnodigen, installaties bouwen. http://www.timesup.org/ Frank Barnes (DU) - Barnes is een getalenteerde robotbouwer van de jongere garde, die werkt met afgedankt industrieel materiaal. Hij presenteerde zijn eerste robot JP 6 jaar geleden, een humanoid-achtige machine, die kan boksen maar ook op een drumstel kan spelen. Barnes heeft onder de naam Robocross een 10 tal robots ontwikkeld, waaronder The Big Walker, The topless dancer, een robot-acrobaat en onlangs een honkballende robot. Een robot-catcher, die eruit ziet als een mens, probeert door een tennisbal-kanon afgevuurde ballen te vangen. Momenteel werkt hij aan een zwemmende robot, speciaal voor robodock 2005. http://www.rd.nl/extra/festivals/robodock.htm Geinteresseerden in dit onderwerp wordt aangeraden de volgende namen te googlen: Ulrike Gabriel, Nicholas Baginsky, Stellarc, van Bakel, Bastiaan Maris, Survival Research Labotories, Laura Kikauka en Gordon Monaham, Matt Heckert, The Uncredible Paka, ______________________________________________________ * Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet * toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een * open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek. * Meer info, archief & anderstalige edities: * http://www.nettime.org/. * Contact: Menno Grootveld ([email protected]).