[Nettime-nl] Kunstraad Amsterdam schaadt kunstsector door verouderd kunstbegrip

[Marleen Stikker <stikker@waag.org>]

Deze reactie is vandaag gepubliceerd in het Parool. Door een aantal 
instellingen wordt gewerkt aan een breder debat over het advies van de 
Kunstraad Amsterdam onder de werktitel 'De Stad, haar Kunst en het 
Oordeel' . Uitnodiging volg z.s.m.

__________________________________________________________

Reactie Waag Society op advies Kunstraad Amsterdam
Kunstraad schaadt kunstsector door verouderd kunstbegrip


De door de Kunstraad Amsterdam gehanteerde kunstopvatting is niet bij de 
tijd en schaadt op termijn het aanzien van de stad Amsterdam als centrum 
van artistieke, sociale en technologische innovatie. Slachtoffer zijn 
gerenommeerde medialabs als Waag Society en Steim die door de Kunstraad 
buiten het Kunstenplan zijn geplaatst.

Een kunstopvatting die activiteiten van kunstinstellingen slechts 
waardeert op grond van het eindproduct – te zien op podia en aan de 
muren van musea – negeert de laboratoriumfunctie van kunst en cultuur, 
een van de centrale thema's van het gemeentelijk cultuurbeleid. De 
Kunstraad Amsterdam gaat voorbij aan de mondiale stromingen die onder de 
begrippen ‘Relational Aesthetics’ en ‘Creative Research’ aan de kunsten 
een geheel nieuwe rol toekent.

Het begrip ‘Relational Aesthetics’ is afkomstig van de kunsttheoreticus 
Bourriaud en werd geïntroduceerd om een grote variatie aan kunstvormen 
te duiden die in de jaren negentig opkwamen als sociaal geëngageerde 
kunst. In zijn boek ‘Relational Aesthetics’ (2002) beschrijft Bourriaud 
een theorie die gericht is op de beoordeling van kunst op basis van de 
intermenselijke relaties die zij representeert, produceert en duidt. Het 
succes van een werk hangt af van de mate waarin de kunstenaar erin 
slaagt om relaties tussen de deelnemers van het werk tot stand te 
brengen. De kunstenaar wordt niet meer beoordeeld als maker van een 
utopisch en solistisch kunstwerk, maar op zijn vermogen participatie te 
initiëren.

Dit sluit aan bij de ontwikkeling waarbij kunstenaars zich manifesteren 
als onderzoekers en een brug slaan naar de wetenschap. Creatief 
artistiek onderzoek richt zich niet op kennisproductie, maar op de 
productie van betekenis en reflectie. Ook vanuit de wetenschap wordt 
gezocht naar onderzoeksverbindingen met de kunsten en het culturele 
veld. De Kunstraad laat dit buiten beschouwing en negeert daarmee een 
van de belangrijke drijfveren van hedendaagse kunstenaars/onderzoekers.

Nu de Kunstraad Amsterdam de tijd heeft stilgezet en zich bij haar 
advies laat leiden door een verouderde kunstopvatting, vallen 
innoverende instellingen als Waag Society en Steim buiten het 
Kunstenplan. Daarmee wordt een ontwikkeling gefnuikt die wereldwijd een 
hoge vlucht heeft genomen en de kunsten een nieuwe betekenis heeft 
gegeven. Amsterdam wordt beschouwd als een belangrijk centrum voor de 
verbinding tussen creatief technologisch onderzoek, nieuwe 
kunstpraktijken en maatschappelijke relevantie. Waag Society heeft op
dit gebied haar sporen verdiend en haar reputatie gevestigd. Zij is een 
stuwende kracht in de creatieve industrie, initiatiefnemer van 
gezichtbepalende projecten als Picnic, Games Atelier, Fablab en het 
Mediagilde. Ze is een kennisbron voor culturele instellingen op het 
gebied van erfgoed, literatuur, podiumkunsten en educatie. Daarnaast 
wordt ze gevraagd door de stad Amsterdam om mee te denken over de rol 
van kunst en cultuur bij vraagstukken als duurzaamheid, participatie en 
mobiliteit. Het is wrang dat uitgerekend bij de Amsterdamse Kunstraad 
onbegrip heerst over de bijdrage die Waag Society in het kader van 
bovenstaande brede kunstopvatting levert.

Een actueel voorbeeld van Waag Society’s betrokkenheid bij de voorhoede 
op het gebied van nieuwe media en kunst is haar deelname aan de 
internationale manifestatie ‘Come Out & Play’ dat in New York dit 
voorjaar plaatsvindt. Come Out & Play is een festival dat wereldwijd de 
ontwikkelaars van locatiegebaseerde spelen bijeenbrengt. Waag Society is 
daar de enige Nederlandse deelnemer met het spel Fort Amsterdam waarbij 
399 jaar na het stichten van Nieuw Amsterdam de oude plattegrond 
virtueel in Manhattan wordt geprojecteerd. Deelnemers kruipen in de 
historische rol van Engelsen, Fransen en Nederlanders om de vlag van 
Fort Amsterdam te veroveren. Is dat kunst ? Jazeker.
Hier wordt een nieuwe dramaturgische vorm ontwikkeld die nieuwe 
belevingen tot stand brengt tussen bewoners en de stad. Waag Society is 
ook verantwoordelijk voor het naar Amsterdam halen van de internationale 
gemeenschap rond deze nieuwe kunstvorm.

Waag Society is pionier op het gebied van 'serious games' waarbij 
dramaturgische concepten worden ingezet in het onderwijs. Dat heeft tot 
internationaal prijswinnende projecten geleidt als Frequentie 1550 
waarbij jongeren toegerust met mobiele telefoons de middeleeuwen 
ontdekken. En meest recent hebben Marokkaanse jongeren met het Games 
Atelier een mobiel burgeringschapsspel gemaakt waarbij Amsterdammers 
worden uitgedaagd om in het Oosterpark een medeburger te knuffelen. Is 
dat Kunst ? Jazeker ! Kunstenaars en ontwerpers zoeken naar manieren om 
sociale processen te beïnvloeden, mensen te laten participeren, 
betekenis te creëren, onverwachte verbindingen te leggen.

Onmiskenbaar innovatief op het gebied van de kunsten en de wetenschap is 
ook het Bio Art Atelier dat Waag Society onlangs is gestart in 
samenwerking met het Arts and Genomics Centre van de Universiteit 
Leiden. Kunstenaars en ontwerpers houden zich hierbij bezig met 
biotechnologie. Zo werkt Ákos Maróy in ons Fablab aan een klok op basis 
van bacteriën en komt Adam Zaretsky dit najaar een aantal openbare 
lessen geven waarin de kennis op het gebied van Life Sciences in handen 
gegeven wordt van gewone burgers. Is dit kunst? Jazeker! Kunstenaars en 
ontwerpers geven betekenis aan de kennis die ver weg van het publieke 
domein door wetenschappers wordt ontwikkeld. Bio Art stelt vragen over 
de maakbaarheid van de mens, niet door alleen door het vorm en materiaal 
onderzoek maar ook doordat het verkennen van de ethische grenzen.

De erkenning van Waag Society als kunst- en onderzoeksinstelling wordt 
gestaafd door de stroom van studenten van kunst- en mediaopleidingen die 
kennis nemen van de nieuwe praktijken. Gestimuleerd door Europese 
regelgeving zijn het kunstvakonderwijs en de universiteiten gaan 
nadenken over een PhD in de Kunsten. Dit is een promotietraject zoals we 
dat in Nederland nog niet kennen, waarbij kunstenaars op een kunstwerk 
én een theoretische reflectie zullen promoveren. Waag Society is een van 
de weinige plekken waar die praktijk al zichtbaar is.

Gelukkig heeft de Raad van Cultuur er van blijk gegeven dat zij de 
kunstopvatting van Waag Society wel naar waarde schat door Waag Society 
op te nemen in haar cultuurplan. Bij de goed beargumenteerde visie van 
de Raad van Cultuur op de rol van e-cultuur steekt de Kunstraad 
Amsterdam mager af. Het is een vreemde zaak dat de kunstopvatting van de 
Kunstraad Amsterdam haaks staat op beleidsvoornemens van de Amsterdamse 
politiek. In de uitgangspunten voor het cultuurbeleid van de gemeente 
Amsterdam is een belangrijke plaats ingeruimd voor de 
laboratoriumfunctie, de kunstenaar als onderzoeker in relatie tot de 
wetenschap en de samenleving. De Kunstraad Amsterdam heeft deze 
uitgangspunten commentaarloos genegeerd. Voor Amsterdam is het te hopen 
dat de politiek zich niet laat ringeloren door de opvattingen van deze 
aan een tunnelvisie lijdende Kunstraad.

Marleen Stikker






______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).