[Nettime-nl] Zwartmakers en een pleidooi voor een "Witboek Kraken"

[Tjebbe van Tijen via Chello <t.tijen@chello.nl>]

Het is nu 40 jaar geleden dat het woord "kraken" meer is gaan  
betekenen dan een knarsend, brekend geluid, of het openbreken van  
brandkasten en andere bewaarplaatsen van waardevolle zaken (een  
kraakje zetten, de brandkastkraker). Het was in een keldertje in de  
Koestraat onder de woning van beeldhouwer Hans 't Mannetje dat het  
"Woningburo de Kraker" in de vroege winter van 1968 het licht zag.  
Het kraken in de zin van het bezetten van een leegstaande woning of  
het zonder rechtmatige titel in gebruiknemen werd daar niet  
uitgevonden, maar het woord "kraken" werd daar voor het eerst  
gebruikt voor een al bestaande praktijk van persoonlijk initiatief om  
het eigen gemis aan woonruimte niet op te lossen in de verre toekomst  
door het stemmen op een bepaalde partij of het aangaan van ander  
associaties met organisaties die voorgeven de wereld te gaan  
veranderen ... maar direct op te heffen door een niet in gebruik  
zijnde woonruimte zelf te betrekken.

Daar is in principe weinig voor nodig: enig inzicht in het  
ontgrendelen of omzijlen van afsluitende voorzieningen, of beter nog  
een list waarbij het binnentreden zonder enige vorm van braak plaats  
vindt. Daarnaast is het van belang om de minimale bewijsstuken van  
het daadwerkelijk in gebruik zijn als woning in de zojuist aan  
leegstand onttrokken woning te plaatsen: bed, tafel, stoel.
Daarmee is een volgens het Nederlands Recht een woning gebracht in de  
bewoonde staat, waarbij het feit dat die handeling niet gefundeerd is  
op een aangegane wilsovereenkomst met de eigenaar van de betreffende  
woning niet betekent dat dit zelfgeinitieerde verblijf geen enkele  
legale status heeft.

Het recht op een woning mag dan wel niet direct verankerd zijn in de  
zozeer geroemde Nederlandse democratische grondwet, toch zijn er  
rechtsgronden die zwaar wegen, zoals de "vrijwaring van  
huisvredebreuk". Dit betekent dat een ieder recht kan laten gelden op  
het gesloten houden van zijn/haar voordeur. Behoudens autoriteiten  
die een huiszoekings- of een ontruimingsbevel van een Nederlandse  
rechtelijke autoritreit voor een bepaalde woonruimte hebben, is het  
binnendringen van een in gebruikzijnde woning een strafrechtelijke  
overtreding. Zelfs de voet tussen de deur van een politieagent of een  
ingehuurde krachtpatser wordt in het Nederlands recht aangemerkt als  
"huisvredebreuk".

De rechten van een huiseigenaar om niet gewenste bewoning te doen  
staken zijn afdwingbaar, maar dat gaat dan via de rechter. Het hebben  
van een 'titel', een overeenkomst, voor het in gebruik hebben van een  
woning, is dus op korte termijn geen voorwaarde om een - leegstaande  
- woning weer om te toveren in een bewoonde woning.

Nu is er aan dat meestal kortdurend recht van  'vrijwaring van  
huisvredebreuk' (wat ook alle keurige legale bewoners in Nederland  
beschermd tegen ongewenste binnedringers) door aan huiseigenaren  
gelieerde belangengroepen ernstig geknaagd in de afgelopen decennia,  
maar het principe betreft toch een fundamenteel grondrecht.

Het is nu de plaatselijke afdeling van de Volkspartij voor Vrijheid  
en Democratie (VVD) die op basis van enkele ontruimingsincidenten in  
de afgelopen twee jaar een Zwartboek Kraken heeft opgesteld, dat ik  
vanavond op de televisie besproken zag door het Christelijke NCRV  
programma Netwerk. "Boek" is wat ik op de buis zo snel kon zien  
teveel gezegd, het blijkt een in haast met een snelbinder  
bijeengeraapt aantal A4tjes te zijn waarin gewelddaden van krakers  
aan de kaak gesteld worden.

Dit epistel moet dan de basis vormen van een Tweede Kamer debat -  
later dit jaar waarin - volgens de lokale VVDer (hierin gesteund door  
een landelijke volkvertegenwoordiger die ooit geacht werd de  
Nederlandse wetten uit zijn hoofd te kennen) - eens en voor altijd  
een einde gemaakt zal worden aan het kraken van of voor woonruimte in  
Nederland.

Ik zal het geschrift morgen direct bij de VVD fractie van de  
Amsterdamse gemeenteraad opvragen en bestuderen ... lijkt me goed te  
controleren hoe zwartkijkerig dit boekje is. Het kan best zijn dat er  
feiten in staan die waar, bijna waar of wellicht niet helemaal waar  
zijn. De journalisten van Netwerk hadeen een vaag soort hoor &  
wederhoor in hun programma weten te verwerken, maar voor eigen  
onderzoek was kennenlijk noch tijd noch budget beschikbaar. "De  
feiten achter het nieuws" boven tafel halen blijft op de nationale  
televisie vaak niet meer dan een wensdroom....

De geweldadigheid van zowel kraakbeweging als de tegen haar  
optredende politie valt mijn inziens reuze mee. In al die veertig  
jaar van soms bijzonder geweldadig ogende confrontaties, tot hele  
veldslagen aan toe met inzetting van vele honderden tot in enkele  
gevallen tot meer dan duizend man/vrouw politie heeft geen enkel  
dodelijk slachtoffer geeist (de dood van een inmiddels vrijwel in  
vergetelheid geraakte kraker Hans Kok in een politiecel een decennium  
of wat terug, was niet echt een direct gevolg van een politie/krakers  
botsing, maar meer te wijten aan persoonlijke gezondheidsklachten en  
onwelwillige bewakers).

Dat feit van zoveel confrontaties zonder doden of massale  
hoeveelheden gewonden (aan beide zijden van de linie) is meer dan een  
klein wonder. Het heeft een duidelijke oorzaak: het aanwezig zijn van  
een inzicht in het verband tussen gewenste doelen en toegepaste  
middelen.

Ik herinner mij nog hoe wij - nu meer dan dertig jaar geleden - als  
activisten in de Nieuwmarkt vergaderend over de organisatie van ons  
verzet tegen de aanleg van de metro dwars door de Nieuwmarktbuurt en  
voor het behoud van de door ons bezette woniungen, alsook het behoud  
van de Nieuwmarktbnuurt als woonbuurt (daar waar de toenmalige  
stadsbestuurders eerst plannen hadden voor een metro met daarbovenop  
een snelweg en daarlangs kantoorgebouwen). "We gaan niet sterven voor  
een straatje", met andere woorden we zagen van te voren in dat er een  
limiet was aan de tegenstand die we zouden kunne bieden tegen een  
overheid/staat die het monopolie van het geweld heeft - door hen  
uitgeoefend in het algemeen belang.  Dat wij een andere visie op  
"algemeen belang" hadden dan onze tegenstanders mocht wel zo zijn,  
maar wij waren ons toch wel bewust van de beperktheid van onze  
middelen van verzet en van het belang van de innige band tussen doel  
en middelen in een actie. Hoe ons ideaal van een egilitaire  
samenleving af te dwingen met zeg eens gijzeling van personen of het  
plegen van bomaanslagen?
Interessant is het hierbij in herinnering te roepen dat er wel  
degelijk een bomaanslag gepleegd is op de bouwwerken van de  
Amsterdamse metro (in de Bijlmermeer), maar dat die eerst aan onze  
actiegroep werd toegeschreven (door het stadsbestuur) terwijl al  
spoedig bleek dat dit het werk was van een ultra-recntse  
samenzweerdersgroep met Max Lewin over wiens banden met de  
Nederlandse Veiligheidsdienst en aanverwante organisaties tot op de  
dag van vandaag onduidelijkheid bestaat. Destijds heeft het  
Wijkcentrum d'Oude Stadt het stadsbestuur wegens smaad voor de  
rechter gesleept en deze zaak moeiteloos gewonnen.

Hierbij zijn we terug bij de actuele situatie waar- geheel in  
Oosteuropese stijl - ons op de televisie wapens getoond worden die  
volgens de gemeentelijke zegslieden als levensbedreigend wapentuig  
gezien moeten worden gericht tegen de handhavers van de openbare  
orde: de politie. Of deze wapens daadwerkelijk gebruikt zijn blijft  
onduidelijk, het betoog gaat voornamenlijk over de potentieele  
dreiging en de noodzaak die dreiging op te heffen. Wat verbazing wekt  
is de simpele conclusie uit het   'spontane samenwerkingkamp'  van  
ordehandhavende politie en de huizenbezit verdedigende VVDers dat een  
algemeen kraakverbod zou leiden tot verdwijnen van de behoefte aan  
woonruimte van hen die dat nu niet, of niet in voldoende mate hebben.  
Het lijkt mij dat het afdwingen van en totaal verbod op kraken eerder  
meer geweld veroorzaakt. Hoe denken nu de Amsterdamse politietop, de  
burgermeester, de VVDers en al degenen die een kraakverbod willen  
ondersteunen dit verbod af te dwingen? Zeg eens dat ze via de Tweede  
Kamer en de daaropvolgende wetgevende instanties zo'n verbod zouden  
weten te krijgen, wat is het meer dan nog maar eens een extra  
wettelijke stok om het instictief woningzoekende "beest" mee af te  
straffen, weg te jagen? Krijgen we een nieuw soort strafmaat,  
strafkampen, heropvoedingsgestichten? Worden er geldboetes opgelegd  
die jonge mensen hun levenlang tot aan de bedelstaf zullen brengen?  
En ... wat als de wat slimmere krakers - ik ken heel wat juristen en  
zelfs een rechter die hun wooncarriere als kraker zijn begonnen - de  
wettigheid op een algemeen verbod van kraken voor diezelfde  
rechtstaat succesvol weten aan te vechten?

Het is maar zeer de vraag of een "totaal verbod" beter is dan wat ik  
een 'tegenstrijdige balans van tegenovergestelde belangen'  zal  
noemen, want wat bezielde ooit de Hollande wetgever om het  
'huisrecht' en het daaraan verbonden recht op vrijwaring van  
'huisvredebreuk' in te stellen? Het recht van een ieder om niet  
buiten te hoeven slapen, het recht op een ruimte waarinm je jezelf  
kunt terugtrekken, de basis van het eigen bestaan... en dan de  
gebrekkige maatschappelijke organisatie die vaak niet in deze  
basisbehoefte weet te voorzien. Of het nu mededogen met de minder  
bedeelden is geweest, of de praktische Hollandse geest die wel inzag  
dat de sociale vrede niet gediend is met al te veel daklozen en nog  
erger. Ook wil je niet over op de stoep slapende zwervers hoeven te  
stappen of  geconfronteerd worden met doodgevroren daklozen op een  
koude wintermorgen (in heel wat Europese landen is er een bepaling in  
de wet die daklozen die aan de rand van de stad hun hutten bouwen in  
de winter, tegen ontruiming en deportatie beschermd).

Tijd om daar er nu een zwartboek met een zwarte kijk op de wereld is  
gelanceerd, het samenstellen van een Witboek voor te stellen. Jazker  
een Witboek kraken, want dat hoeft niet een dun gevalletje van een  
klein aantal feitem op bijeengeraapte A4tjes te zijn... er is genoeg  
Wit materiaal voor een forse foliant! Er zijn enkel in Amsterdam meer  
dan  een honderd gebouwen of panden die dankzij het kraken - en in  
eerste instantie ondanks de ontroerende goed sector,  
woningbouwverenigingen en overheid - toegevoegd zijn aan het  
woningbestand, dikwijls voor de lagere inkomens. Er zijn hele buurten  
die tot de ondergang verdoemd waren door de kaalslagplannen van  
toenmalige stadsplanners gered van de ondergang. Tot op de dag van  
vandaag zie je groepen buitenlandse stedebouw- en woon-specialisten  
die rondgeleid worden in buurten en wijken die hun vorm mede te  
danken hebben aan de actie en inspiratie van verschillende generaties  
krakers (Nieuwmarktbuurt, Dapperbuurt, de Pijp, Staatsliedenbuurt.  
IJeiland). Er zijn meerdere grote woningbouwverenigingen die op enig  
moment door krakers genomen initiatieven hebben ondersteund en  
daarmee een vaak fundamentele wending aan hun afnemende aanwezigheid  
in de Amsterdmase binnenstad hebben weten te geven. Enkele van de  
belanrijke Amsterdamse cultuurtempels als Paradiso en De Melkweg zijn  
in hun vroegste geschiedenis "veroverd" door krakers. Het Stedelijk  
Museum huist nu samen in een pand met een gallerie (W139) die ooit in  
het Blauwlakenblok begon als kraak-gallerie. Meerdere culturele  
festivals vinden hun oorsprong in de kraakbeweging en de bloeiperiode  
in de zeventiger en tachtiger jaren van Amsterdam als jonge  
cultuurstad kwam uit die zelfde beweging voort (Aorta, Radio 100,  
Conradstraat).

Als we kijken naar breder georienteerde sociale en culturele  
initiatieven waar ieder stad trots op zou behoren te zijn dan zijn  
velen daarvan gevoed door diezelfde kraakbeweging: stadstuinen,  
buurtfeesten kindercreches, theaters, galleries, scholen, de eerste  
skateboardbaan in Amsterdam ...

Wij van het Woningburo De Kraker (dat zijn oorpsrong mede had in de  
provobeweging) gooiden destijds de ruiten in van huisjesmelkers....  
met een in een baksteen gewikkeld manifest (getekend door de nu  
beroemde in Parijs residerende cartoonist Willem) "Heren  
Huisjesmelkers en Makelaars" stond er op ... uw tijd is gekomen. Let  
wel het waren geen brandbommmen en de stenen werden steeds met de  
nachtpost bezorgd, nooit is er iemand gewond geraakt. Illegaal zo'n  
daad: jazeker. Geweldadig? dat zou ik willen ontkennen, in die zin  
dat het om geweld tegen goederen zonder direct gevaar voor personen  
ging. Het beplakken of van leuze voorzien van muren en ramen hoort  
mijns inziens in deze zelfde groep van symbolische handelingen plaats.

Burgermeester Cohen jammert over wat ingegooide ruiten van het  
stadskantoor op het Waterlooplein en zijn ambtswoning.

In Parijs zijn dit jaar op straat foto's te zien van barricades,  
verbrande auto's, heftige straatgevechten in het Quartier Latin van  
1968 - het lijkt me een officieel huldeblijk aan de Mei Juni beweging  
in Frankrijk. Ook daar was veel wapengekletter en verrassend weinig  
ernstige slachtoffers alhoewel het er vele malen heter aan toeging  
als ooit in de Nederlandse hoofdstad Amsterdam.
Het is ook al lang 'bon ton' om de provo en Kabouterbeweging in  
Amsterdam als een kunszinnige beweging af te schilderen die het waard  
is om in naast Dadaisten en wat dies meer zij in het gareel gebracht  
te worden; dit met verontachtzaming van de vaak harde confrontaties  
met het Amsterdamse politiecorps.

De grens tussen symbolisch (bedoeld) geweld en echt levensbedreigend  
geweld is vaak enkel terugblikkend herkenbaar. Een symbolisch  
bedoelde actie kan van het ene moment op het andere omslaan in haar  
tegendeel, soms zelfs omgekeerd. In een losse vrije gemeenschap van  
goedbedoelenden kunnen zich altijd kwaadwillende mengen, maar is dat  
nu een treffend kenmerk voor krakers? Horen wij dat niet bijna elke  
dag over andere groepen met minder beredeneerde dadendrang, zoals  
voetbalsupporters en hangjongeren (of komt minister Rouwvoet met een  
'algemeen hangverbod'?).

Mij lijkt het beleid van de huidige burgermesster en zijn  
politiekorpsstaf onwijs en confronterend met weinig besef van de  
maatschappelijke ongelijkheden die maken dat het fenomeen kraker  
überhaupt bestaat. Het bij herhaling afschilderen door de lokale  
overheid van krakers als misdadig, zoals ook het benadrukken van de  
aanwezigheid van "buitenlanders" onder de krakers (alsof de stad  
Amsterdam iets tegen buitenlanders zou dienen te hebben) schept een  
sfeer waaruit als dat maar lang genoedg doorgezet wordt uiteindelijk  
- jammjerlijk genoeg - een daardwerkelijk geweldadige situatie zou  
kunnen groeien. In een stad waar de massale puur commercieele  
drughandel gedoogd wordt moet ook gedoogruimte voor krakers kunnen  
zijn. Want laat dit gezegd zijn: als alles legaal en volgens de wet  
zou gebeuren zou de hele Nederlandse samenleving binnen de korste  
keren "krakend" tot stilstand komen.

Tjebbe van Tijen

boos na het zien van weer een stom televisieprogramma over krakers  
16/6/2008

Tjebbe van Tijen
Imaginary Museum Projects
Dramatizing Historical Information
http://imaginarymuseum.org




______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).