[Nettime-nl] Kiezen op elkaar?

[Kees <keesstad@xs4all.nl>]

Postpolitieke manufacturing van dissent bij het verkiezingscircus

Ineens begreep ik wat dat buzzword 'post-politiek' betekent dat de
laatste tijd opduikt als academici proberen te duiden wat er in deze
neoliberale tijden (of is het postneoliberale?) nog te kiezen valt. De
geograaf Erik Swyngedouw gebruikte het afgelopen maandag in CREA
(http://www.crea.uva.nl/agenda.php?agenda_id=449) bijvoorbeeld
herhaaldelijk in een poging uit te leggen hoe tegenwoordig stedelijk
beleid gemaakt wordt, waarbij de bewoners van de stad alleen nog maar
'gemanaged' worden en alle problemen alleen nog als technische kwesties
beschouwd worden.

Ik heb het vermoeden dat die stem blanco 'partij'
(http://www.lijstblanco.nl/) in Amsterdam daar precies in past. Zekere
weten doe ik het niet, want op de website van de 'lijst' zelf is erg
weinig materieels terug te vinden over herkomst, opdrachtgevers of
financiering. Wel wordt melding gemaakt van twee clubs die het
'initiatief' 'mede mogelijk hebben gemaakt. Volgens de website is "Lijst
Blanco een initiatief van de Doetank, een eigenwijs en experimenteel
onderzoekscollectief bestaande uit jonge sociale wetenschappers en
kunstenaars". Doorklikken naar die Doetank (http://www.doetank.org/)
levert weer een hoop mooie zinnen op als dat het gaat om "jonge
onderzoekers die op een creatieve manier samenwerken" en dat ze "zich
voornamelijk richt op lokale sociale vraagstukken binnen een stedelijke
context". Achter de button 'team' zijn de acht medewerkers te vinden met
een korte bio en het zijn allen filosofen en sociologen, maar of ze hier
nu hun brood mee verdienen, blijft onduidelijk. Ook vind je daar na enig
doorklikken dat het 'forum voor democratische ontwikkeling' (een fonds
van geld van het ministerie van Binnenlandse Zaken dat als doel heeft
"de betrokkenheid van burgers bij de democratie en de rechtsstaat
vergroten en het publieke debat over democratische waarden en
belangrijke maatschappelijke vraagstukken stimuleren”) 2500 euro in het
blanco-'project' heeft gestoken.

Een vriendelijk mailtje met wat vragen naar het vermelde
contactmailadres en naar degene die de aankondiging van het
'verkiezingsfeest' op nettime-nl instuurde, leverde ruim een dag later
een even vriendelijk maar onvolledig antwoord op. Dat luidde dat het
'forum voor demokratische ontwikkeling' er 2500 euro in gestoken heeft
en dat ze nu voor het eerst subsidie hebben aangevraagd omdat ze
doorgaans 'opdrachten doen voor culturele/maatschappelijke instellingen
of overheids-instellingen'. Wie nu de opdrachtgever was voor de
'campagne' ("Lijst Blanco is geen echte verkiezingscampagne van een
bestaande politieke partij, maar een bewustwordingscampagne rondom
politieke representatie en eigen politieke verantwoordelijkheid met een
ludieke vorm." website doetank) en of dit nu betaald werk of politiek
activisme is, blijft onduidelijk en mijn verzoek om daarover
teruggemailed of -gebeld te worden blijft vooralsnog onbeantwoord. Maar
wie heeft er nu bedacht dat er een 'bewustwordingscampagne' moet komen,
en waarvan moet wie dan bewust worden gemaakt?

Echt campagne gevoerd wordt er ook niet; de laatste twitter op de op de
voorpagina van lijstblanco gelinkte twitter update is - we schrijven de
avond voor de verkiezingsdag - van 27 februari en er wordt vooral
reclame gemaakt voor het 'verkiezingsfeestje' (een avond met debat en
muziek in kraakpand Schijnheilig (http://www.schijnheilig.org/?p=232)
waarvan op de website alleen het adres wordt vermeld).

Wat opvalt aan de vormgeving van het stemblanco-gebeuren is de mengeling
van 'bewust lullig' en hip. Een irritante voice over op het filmpje doet
zijn best om ook nog eens heel ironisch te klinken
http://vimeo.com/moogaloop.swf?clip_id=9355437&server=vimeo.com&show_title=1&show_byline=1&autoplay=1
Misschien is het wel 'camp' en is dat (nog steeds) modern. En natuurlijk
gebeurt er ook iets met facebook en youtube want dan denken
subsidiegevers meteen dat er enorm veel jongeren bereikt worden. Om
onduidelijke reden is een prullenbak tot logo gekozen die op het hoofd
gedragen in filmpje en op poster getoond wordt. Het avatarplaatje op
twitter toont de prullenbak op de zwartrode achtergrond die voor de
insiders kenmerkend is voor de anarchosyndicalisten. Door al die dubbele
lagen is onduidelijk waar het nu om gaat, of hier nu echt opgeroepen
wordt om (blanco) te stemmen of juist niet, en of je nu wel of niet
serieus zou moeten klagen en reageren op het forum op de website,
hetgeen dan ook niet of nauwelijks gebeurt. Maar ondertussen wordt wel
hardop geclaimed dat het om echt protest gaat, 'actief protest' zelfs:
"Blanco stemmen wordt op deze manier een vorm van actief protest. De
blanco stemmer geeft zijn of haar stem niet weg, maar behoudt deze zelf.
De blanco stemmer laat politiek handelen niet aan de ander over, maar
neemt zelf het heft in handen door op de wisselzetel plaats te nemen."
(van de website).

Officieel is de campagne gericht op het aansporen om blanco te stemmen
en gaat de 'lijst' de eventueel gewonnen zetel gebruiken om daar elke
dag iemand anders plaats te laten nemen die iets politieks wil. Best een
leuk idee. Het probleem is ook niet dat er subsidie voor gescoord is of
dat mensen daarvan misschien ook wat loon van trekken. Die medewerkers
van de doetank zijn ook vast hartstikke aardige mensen die ook nog
kennis bezitten die goed van pas zou kunnen komen voor buurtacties en
dergelijk. De debatten op hun 'verkiezingsfeestje' zouden ook best
interessant kunnen zijn. Het probleem is dat nu zelfs bij verkiezingen
burgers niet meer veilig zijn voor sociologen die hun politieke
sentimenten willen managen ("Met een blanco stem laat u zien dat u
gelooft in de democratie, maar dat u zich niet vertegenwoordigd ziet
door verkiesbare politici."). En dat dat dan allemaal vermomd moet
worden als een soort vage pseudo-protestpartij. En dat er niet bij wordt
verteld dat daar dan een gelikt concept achter zit van mensen die over
zichzelf dingen vertellen als "Autonome buurtinitiatieven en uitingen
van onvrede over het ontbreken van sociale cohesie zijn een beginpunt in
mijn denken. Daar schep ik helderheid in door theoretisch onderzoek te
doen naar de sociale en ethische beginselen die onderdeel uitmaken van
onze samenleving." (website doetank).

Als ik actief was bij een politieke partij, wat niet zo is, zou ik het
niet zo grappig vinden dat ze met zo'n marketingcampagne proberen
kiezers weg te snoepen. Maar als ik anarchist was, of blancostemmer, ook
niet omdat nu zelfs dat domein onderwerp is geworden van politieke
managementexperimenten in goedbedoelende kraakpanden.

Dat overheden en bedrijven pre-emptief plannen door zelf
pseudo-actiegroepen te gaan opzetten is natuurlijk al langer gaande. Zo
huurden ze bij het huwelijk van Prins bier met de dochter van die
fascist een kunstenmakersgroep in die leuk bedoelde kleurige rookbommen
langs de route liet afgaan. Als je een echte rookbom had afgestoken op
die dag, was je waarschijnlijk doodgeschoten. Overheden die
reclamebureaus inhuren om actievoerders te imiteren, vragen er eigenlijk
om dat actievoerders naar gewelddadige middelen gaan grijpen, omdat dat
het enige is dat door het publiek nog als echt te onderscheiden is.
Totdat ook dat een ritueel geworden is en ze personeel gaan inhuren om
slachtoffer te zijn, waarna we definitief in een klockwork
orange-achtige nevel zullen verdwijnen...

Hetzelfde geldt voor het verkiezingscircus, met dat verschil dat je zou
verwachten dat 'het systeem' zijn eigen symbolen serieus neemt.
Verkiezingen vormen volgens de adepten van het parlementaire systeem de
ultieme 'eerlijke' politieke arena. Het zou een hoogtepunt moeten
vormen, het misschien wel laatste toneel van pure politieke strijd. In
ruil voor die ene heilige daad die we dan zelf mogen verrichten in dat
schouwspel leveren velen - Wijnand Duivendak voorop - zich dan ook over
aan de gedelegeerde macht van degenen die ze 'gekozen' hebben om over
hen te regeren en beloven ze tot de volgende verkiezingen niet meer echt
lastig te vallen. Maar nu blijkt zelfs die pretentie overboord gegooid
te zijn. De reden is natuurlijk dat ze (= regenten en politieke
partijgangers) er ook niet meer in geloven. Ze weten ook wel dat alles
een reclamecampagne geworden is en dat fundamentele keuzes allang niet
meer gemaakt worden, in ieder geval niet in dát proces en in ieder geval
niet door 'de kiezer'.. Een ludieke reclamedingetje erbij maakt dan ook
niet zoveel meer uit.

Maar de partijen hebben het kennelijk ook opgegeven om nog mensen te
proberen te overtuigen om *wel* op hen te stemmen. Afgelopen
zaterdag-middag - het laatste weekend voor de verkiezingen - heb ik bij
toeval flink wat drukke punten in Amsterdam afgelopen op zoek naar
partijen en verkiezingspropaganda. Ik heb een paar uur rondgelopen en
ben niet een partij tegengekomen! Eerst de hele verder uitpuilende
Albert Cuypmarkt afgelopen: niks (die jochies die krantenabonnementen
moeten slijten waren er wel!), met de tram naar het Spui: weer niks.
Koningsplein, Leidsestraat en Leidseplein: nul partijen! Dinsdag, de dag
voor de verkiezingen, met de trein naar Utrecht heen-en-weer en bij de
stations in beide steden: weer niks!. Die partijen hebben nauwelijks
actieve leden meer, en ze denken waarschijnlijk dat als de landelijke
lijsttrekker die avond in de tv-show een paar keer lachebekje speelt (of
juist flink wat over buitenlanders schreeuwt, liefst een combinatie van
die twee) de buit wel weer binnen is. Over programma's heeft zoiezo
niemand het meer. Politici zijn onbereikbare BN-ers geworden die alleen
nog via de tv 'communiceren'. Om een gemeentehuis binnen te komen moet
je tegenwoordig meer veiligheidsmaatregelen ondergaan dan een paar jaar
geleden voor het binnentreden van een kerncentrale nodig was. Trouwens
ook om te stemmen. Dat schijnt nu niet meer te kunnen zonder het
overleggen van een paspoort vol rfid-chips en in de centrale databank
achtergelaten vingerafdrukken. Fuck you! zou je willen zeggen, maar in
feite wordt dat tegen jou gezegd. De gemeente of het systeem of de
politiek, of wie dat tegenwoordig ook mag bepalen, heeft het vertrouwen
in mij ook allang opgezegd. Ze hebben blanco op mij gestemd, zou je
postmodernludiek kunnen zeggen.

Waarschijnlijk moet zo'n stemblanco-initiatief de opkomstcijfers
opkrikken en is dat de reden dat er geld in gestoken wordt. Het maakt
verder voor het aantal zetels die er verdeeld mogen worden geen moer uit
of er nog wel iemand komt stemmen, maar het staat toch rottig. Alsof je
een boek uitbrengt en dan het grootste deel van de oplage zelf moet
kopen om de uitgever, boekhandel en familie tevreden te houden. Je
strijkt het wel glad door te zeggen dat mensen die niet gaan stemmen dat
doen omdat ze 'eigenlijk tevreden zijn' maar het blijft een vervelende
zweer die op de achtergrond blijft kloppen. Ook  kan er waarschijnlijk
zo wat reuring georganiseerd worden zodat mensen misschien wat
'vertrouwen in de politiek' herkrijgen en over de politieke partijen
waar ze eigenlijk weinig meer mee hebben, willen debatteren. Maar dat
veel mensen niet meer stemmen en geen zin meer hebben om zich te
verdiepen in die politieke partijen (wat niet hetzelfde is als politieke
kwesties, want daar hebben veel mensen best nog wel oren naar) ligt
natuurlijk aan het gruwelijk ingedutte en -gepolderde parlementaire
systeem en aan die partijen die alleen nog maar *spelen* dat ze het met
elkaar oneens zijn maar eigenlijk tamelijk inwisselbaar zijn. Wat je
daar mee aanmoet zou ik ook zo snel niet weten, behalve dat het *niet*
helpt om het wat te gaan opleuken met postmoderne ironische
pseudopolitiek. Als mensen ergens tegen willen protesteren of klieren of
er wel of niet aan willen meedoen, kunnen ze dat heel goed zelf
verzinnen en bepalen, dat is zo ongeveer het laatste recht dat we nog
zelf (dachten te) hebben. En als ze dat niet doen, moet er maar een
gapend gat zichtbaar worden, een ernstig mankement in de samenleving,
zodat mensen daar uiteindelijk en uit vrije wil wat aan kunnen gaan doen.

Hopelijk houdt Schijnheilig woensdagavond tenminste die ene traditie van
de kraakkroegen in ere, dat je in ruil voor je ongebruikte stembiljet
een gratis pilsje krijgt. Betaald met geld van Binnenlandse Zaken zou
dat een ironisch 'project' zijn waar je als burger/kiezer/consument
tenminste duidelijk wat aan overhoudt.


______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).