[Nettime-nl] Frans Nauta waarschuwt NL: Er komt "drastische economische vernieuwing"

[Geert Lovink <geert@xs4all.nl>]

http://www.scienceguide.nl/201512/eu-guy-in-silicon-valley.aspx

Frans Nauta gaat lesgeven en onderzoek doen in Silicon Valley. De oud-HAN-lector en ScienceGuide-columnist gaat er de kenniseconomie van de toekomst verkennen. “Ondanks het succes van Europa is de prangende vraag: kan het goed blijven gaan zonder drastische economische vernieuwing? Het antwoord is simpel. Nee, dat kan niet.”

U leest de eerst van Nauta’s verslagen van zijn onderzoek en werk in Berkeley hier.

Sinds een paar weken ben ik Visiting Scholar aan de Haas School of Business van UC Berkeley. De komende jaren ben ik een à twee weken per maand in Silicon Valley, om les te geven in het executive education programma van 'Haas'. Daarnaast doe ik onderzoek naar state of the art innovatie methoden van bedrijven daar.

EU-guy nis Silicon Valley, Valley-guy in Europe. Een leven in twee verschillende werelden. Aan de ene kant Europa, mijn oude thuis. Een ongelofelijk succesvol continent, met een ongekende kwaliteit van het leven. Zeven van de acht toplanden in het World Hapiness Report zijn Europees (met NL op een verdienstelijke 7e plaats).(1) Europa, dat prachtige continent met een diepgaande intellectuele en culturele traditie, met historische steden en een enorm welvaart. Al decennia vrede, er is eten en onderdak voor iedereen, met snelwegen als biljartlakens. Een continent waar de beste auto's ter wereld worden ontworpen en gefabriceerd, het continent dat de standaard zet voor design in mode en interieur. Zonder Europa geen groene energie revolutie zoals we die nu kunnen zien.

Disruptiemachne

Daar tegenover staat het agressieve optimisme van Silicon Valley, mijn tweede thuis. Bereid om alle bestaande zekerheden opzij te schuiven voor het hogere doel van een betere toekomst. Een disruptie-machine met buitenlandse (kennis)migranten, overheidsinvesteringen en venture capital als brandstof. Na de PC, internet en de smartphone gaat die disruptie-machine nu de hotel-industrie (Airbnb), de taxi-branche (Uber) en de auto-industrie (Tesla, Google, Apple, Uber) te lijf. Het is een fascinerend proces. De agressiviteit van Uber, willens en wetens wetten overtredend in meerdere Europese landen en rechtszaken uitlokken, we hebben nog nooit zoiets gezien in Europa.

Maar die disruptie-machine heeft een schaduwzijde. Enorme aantallen daklozen die zoveel mogelijk genegeerd lijken te worden. Zware criminaliteit, meer dan tienduizend doden per jaar door vuurwapens in de USA. Verwaarloosde infrastructuur, wegen vol hobbels en kuilen. Een startup ecosysteem dat vrijwel geheel gedomineerd wordt door witte mannen. Enorme aantallen hoofdzakelijk zwarte mannen die opgesloten zitten in gevangenissen.

Een helder verhaal

Ondanks het succes van Europa is de prangende vraag: kan het goed blijven gaan zonder drastische economische vernieuwing? Het antwoord op die vraag is simpel. Nee, dat kan niet. Een blik op de toonaangevende Europese en Amerikaanse beurzen vertelt een helder verhaal. Gemeten in beurswaarde zijn de drie grootste bedrijven in de USA Apple, Aphabet (lees: Google) en Microsoft. Ook nog in de top-10 staan Amazon en Facebook. Giganten uit de 19e en 20e eeuw als General Electric, Exxon, Johnson & Johnson, Wells Fargo en JP Morgan Chase worden uit de top verdrongen door de volgende generatie.

In de AEX hebben we alleen Philips spin-out ASML die we jong kunnen noemen. In de Duitse DAX-index kom je uit bij bedrijven als SAP en Infineon. Maar geen van die bedrijven is in de bedrijven is in de top-3 te vinden. In de Franse CAC-40 is zelfs geen enkel bedrijf te vinden dat jonger is dan 45 jaar. En daar komt nog bij dat op de New York Stock Exchange en de Nasdaq wemelt het van de nieuwe bedrijven die snel groot worden.

Extreme uiting en doormodderen

Het zijn die verschillen in dynamiek tussen Europa en de USA die me fascineren. Met Silicon Valley als de meest extreme uiting van die dynamiek. Het is 's werelds meest spraakmakend innovatielaboratorium. Er heerst een cultuur van maakbaarheid waar links Europa een puntje aan kan zuigen. Zoals Alan Kay, een van de intellectuelen in de valley, het in 1984 omschreef: 'The future is not laid out on a track. It is something that we can decide, and to the extent that we do not violate any known laws of the universe, we can probably make it work the way that we want to.' Een zin die je in de jaren 70 en 80 in een Labour of PvdA partijresolutie zou verwachten.

De Europese politieke elite heeft het idee van maakbaarheid achter zich gelaten in ruil voor - ja, in ruil voor wat eigenlijk? De kunst van het doormodderen, zou je kunnen zeggen, naar het beroemde artikel van Charles Lindblom.(4) Financiële crisis? Rustig doormodderen. Liever vijf jaar lang Europese crisis-beraden en 'austerity' dan een groot 'Economic stimulus package' zoals we dat in de USA zagen. Vluchtelingen crisis? Flink vergaderen, flink doormodderen.

Vallen en opstaan

Het gaat in Silicon Valley wel om een ander soort maakbaarheidsgedachte. De Europese elite heeft altijd naar de overheid gekeken als de centrale regisseur die de samenleving moet vormgeven, gebaseerd op een goed uitgedacht plan dat door de overheid wordt uitgevoerd. In de Amerikaans maakbaarheidsgedachte staat de visie van een betere toekomst centraal, maar zonder de pretentie dat grote verandering centraal te plannen is. Je bereikt je visie door veel te experimenteren. Veel vallen en weer opstaan op weg naar het hogere doel.

Dat experimenteren is het werk van entrepreneurs en hun startups, niet van de overheid. Sinds de jaren 70 is er (onder andere dankzij zeer gericht Amerikaans overheidsbeleid) een fijnmazig ecosysteem ontstaan om die startups te financieren en razendsnel te laten groeien. En zo is Silicon Valley is uitgegroeid tot een ware disruptie-machine.

Maakbaarheid van Gates

De ultieme uiting van dit ondernemende maakbaarheidsdenken zagen we in Parijs tijdens COP21. Bill Gates lanceerde daar de  Breakthrough Energy Coalition. (5) Een groep van 28 miljardairs (waaronder slechts 3 Europeanen en geen Nederlanders) die gaat investeren in schone technology.

Tegelijkertijd hebben twintig landen (nee, niet Nederland) beloofd om de overheidsinvesteringen in schone technologie te verhogen.(6) We gaan veel vallen en weer opstaan op weg naar een groene energievoorziening. En ik durf wel een weddenschap aan te gaan welk land economisch het meest gaat profiteren van die transitie.

1. Zie http://worldhappiness.report, World Happiness Report 2015, en zie bijvoorbeeld ook https://en.wikipedia.org/wiki/Mercer_Quality_of_Living_Survey

2. Deze prachtige volzin is een vertaalde quote uit een artikel in de NY Times over de recente film over het leven van Steve Jobs. http://www.nytimes.com/2015/10/12/technology/in-steve-jobs-tolerating-techs-unpleasant-visionaries.html

3. Alan Kay, 1984, Inventing the Future which appears in The AI Business: The Commercial Uses of Artificial Intelligence

4 Charles Lindblom, 1959, The Science of Muddling Through, Public Administration Review, Vol. 19, No. 2 (Spring, 1959), pp. 79-88

5 zie http://www.breakthroughenergycoalition.com/en/index.html

6 Zie http://mission-innovation.net/countries/
______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).