nettime-nl: communicatie guerilla komt naar nederland

[Geert Lovink <geert@xs4all.nl>]

From: gkn@antenna.nl
Communicatie-guerrilla komt naar Nederland
Een boekrecensie plus oproep
Door Keest, Voor Ravage 237, 12 juni 1997

Het boek is uit, de tournee op volle gang, de Communicatie-
Guerrilla is gelanceerd. In Duitsland, wel te verstaan. Eigen-
lijk gaat het begrip daar al een paar jaar rond, sinds een
groep 'intellectuele autonomen' aan de kaak is gaan stellen
hoe (beperkt) in linksradikale kringen wordt gedacht over
media en (massa)communicatie in het algemeen. Na een flink
aantal artikelen, interviews, redevoeringen en acties, is dan
nu het boek "Handbuch der Kommunikationsguerilla" uit dat alle
vragen beantwoordt. In Amsterdam kan men tijdens de Eurotop
kennis maken met de guerrillero's.

Met het begrip "communicatie-guerrilla" willen de schrijvers,
volgens hun eigen voorwoord, een aanzet geven tot andere
vormen van strijd en discussies. Hoewel, geven ze toe, veel
van die 'andere' vormen en middelen eigenlijk allang tot de
praktijk van linkse groepjes behoren. Maar dan worden ze vaak
beschouwd als niet serieus te nemen randverschijnselen van het
actiewezen. De communicatieguerrillero's (m/v) vinden dat je
juist die randverschijnselen serieus moet nemen. En ze probe-
ren aan te tonen dat ze vaak veel effectiever zijn dan de
ernstige campagnes en doorwrochte zwartboeken.

Dat leidt tot de enigszins paradoksale situatie dat de schrij-
vers een serieuze dikke pil maken over het probleem dat se-
rieuze teksten niet helpen. Het boek bevat echter ook een
overdaad aan anekdotes, taalgrappen, filosofische ingevingen
en politieke oprispingen. 

grammatica

De "culturele grammatica" is het kernbegrip dat de schrijvers
hanteren als ze in het theoretische deel van het boek hun
visie op de hen omringende maatschappij geven. Dat wil zeggen:
"Het systeem van regels dat de maatschappelijke relaties en
interacties structureert." Het is een metafoor: zoals de
gewone grammatica de structuur van de taal vormt. Door het
thema zo breed te nemen, wordt vermeden dat de blik alleen
gericht wordt op de massa-media. Het gaat ook om "esthetische
codes" en - vooral ongeschreven - gedragsregels, die bij
elkaar "maken dat mensen in onze samenleving de machtsverhou-
dingen waaraan ze onderworpen zijn, zo vanzelfsprekend aan-
vaarden." En aan de codes en regels kun je rammelen. Je kunt
er mee spelen, verwarring stichten, ze omdraaien, en zo de
spelregels veranderen en de codes (naar een aanbeveling van de
Franse filofoos Barthes) vervormen. Het effect is - als je het
goed doet - dat mensen niet(s) meer vanzelfsprekend vinden en
zich af gaan vragen of de regels, codes en woorden in de krant
wel kloppen.

Maar ook zonder zware overdenkingen en kennis van de theorieen
van Umberto Eco en Franse denkers op dit gebied, hebben linkse
groepen dit al lang in hun arsenaal opgenomen. Uit twee andere
delen van het boek wordt dat duidelijk. Die twee delen lopen
letterlijk door het theoretische deel heen: boven aan de
pagina's worden allerhande stromingen of belangrijke groepen
beschreven die op een subversieve manier communiceerden: van
de Amerikaanse Yippies, de Italiaanse Stadsindianen en de
Nederlandse Provo's tot een popgroep als Chumbawamba, en een
radiostation als Alice. Lang geleden (Dada, Situationisten,
Marx & Engels) of hier en nu (Laibach, Neoisme). Onder aan
elke pagina staan voorbeelden van acties die vaak de lachspie-
ren niet ontzien en een eerbetoon zijn aan de voorraad fanta-
sie die linkse groepjes vaak gehad hebben.

Het hoeft bij dit alles niet te gaan om grote en spectaculaire
acties. Juist het kleine, dagelijkse ingrijpen kan beslissend
zijn. Het boek biedt ook plaats aan acties waarvoor bijvoor-
beeld alleen een viltstift en een ingeving nodig zijn. Vaak
hoef je op een reclamebord maar een woord door te strepen, en
er staat precies het omgekeerde. Of je kunt een overheidscam-
pagne de grond in boren (zo misbruikte een onverlaat de cam-
pagne "Keine Macht Den Drogen" om er reclame voor anarchisme
en drugs mee te maken: "Keine Macht, Nur Drogen.")

Corpsballen

Dat een andere houding tegenover bestaande verhoudingen,
vruchten af kan werpen, bewezen de schrijvers toen ze zelf een
actie organiseerden. In de univeristeitsstad Tuebingen is 1 mei
de dag dat studentencorpora op het stadsplein in het gelid
aantreden om stokoude liederen te zingen. Mede omdat veel van
die corpora extreem-rechts zijn, hebben linkse activisten de
traditie om dat zingen te verstoren. In het begin van de jaren
tachtig liep dat op rellen uit en sindsdien rukt de ME uit om
een stuk niemandsland in te stellen waardoor relschoppers en
corpsballen niet bij elkaar kunnen komen. Er komen nog steeds
wel actievoerders, maar die staan machteloos tegenover al die
politie.

Vorig jaar verstoorden de communicatieguerrillera's door van
meerder kanten verwarring te stichten. Zo werden er grote
dia's op een muur boven de corpsleden geprojecteerd, met
beelden van terechtgestelde nazi-oorlogsmisdadigers (en de
leus: "ook dit is traditie"). Het liedjeszingen werd defini-
tief verstoord toen er uit de kerk ineens een groep zingende
naakte mannen kwam, met het spandoek "Jezus houdt van jullie
allen." De verbaasde politie hield ze niet tegen toen ze de
no-go-zone betraden. Ondertussen kwam er uit grote verdekt
opgestelde luidsprekers van die neo-barok-kitschmuziek van
Vangelis. Het behoeft geen uitleg dat het massaal toegestroom-
de publiek geen enkele aandacht meer had in suffe liedjes van
fascisten. Men was nog niet van de verbazing bekomen toen een
soundsystem op een vrachtwagen de hoek om kwam, keiharde house
het plein in beslag nam en scene en publiek aan het dansen
sloegen. De beteuterde corpsballen en politie-agenten konden
naar huis. In plaats van een jaarlijkse rituele rel zonder
effect, had je een feest dat het poltieke doel terloops wel
wist te behalen. Voor het eerst sinds jaren ging het liedjes-
zingen niet door.

De schrijvers van het boek zijn in de Duitse pers onder meer
becritiseerd omdat ze de neiging zouden hebben om alles in hun
theoretische keurslijf te persen en daarmee dood te drukken.
Met name het feit dat ze elke historische stroming beschrijven
en analyseren, zou tot dat resultaat leiden. Toch is het wel
verhelderend dat ze ook ingaan op allerlei tactische vormen
van communicatie-guerilla. Zo kun je verhandelingen lezen over
onder meer de terreinen vervalsingen (van kranten, boeken en
persberichten), "subvertising" (het bijwerken van reclamebor-
den), onzichtbaar theater, crossdressing en pseudo-partijvor-
ming. 
Veel van de beschreven voorbeelden vallen buiten alle catego-
rieen. Neem nu het Muellern, een prototype van een KG-actie.

Muellern

Het Muellern is genoemd naar Herr und Frau Mueller, die in 1980
namens de Zuerichse kraakbeweging deelnamen aan een Sonja Ba-
rend-achtige talkshow op TV. Er waren net gigantische rellen
geweest in de stad en die waren het thema van de praatshow.
Naast de krakers, waren een politiewoordvoerder, een sociaal-
democratisch gemeenteraadslid en de onvermijdelijke deskundige
in het panel aanwezig. Tot ieders verbazing begon het krakers-
echtpaar - dat er al verdacht netjes uitzag - verschrikkelijk
rechtse taal uit te slaan in de live-uitzending. De politie
trad volgens hen lang niet hard genoeg op! "moet je kijken
waar ze mee schieten" (haalt rubber kogel uit handtas), "daar
heb je toch niets aan! Laten ze echte kogels nemen!" De talk-
show eindigde in een chaos, waarbij iedereen tegen de Muellers
in aan het schreeuwen was, en het echtpaar Mueller sigaren
opstak en terugriep dat er wat hen betreft concentratiekampen
voor relschoppers ingericht moesten worden. En zo kon je de
rest van de gasten horen zeggen dat die krakers toch niet zo
erg waren. 
Het verhaal is bekend. Ook in Nederland is het vaker vermeld
of beschreven. In het Handbuch wordt niet alleen het voorval
weergegeven, maar ook het kader geschets waarin dit plaats-
vond, en het effect geevalueerd. 

Dat analyseren wordt nog eens overgedaan in het laatste hoofd-
stuk, "Wann ist Kommunikation Guerilla?" waarin uiteengezet
wordt wat de mogelijkheden zijn van het KG-concept. Het gaat
volgens de schrijvers niet om wat nieuwe methoden en grappen,
maar om een andere houding tegenover politieke communicatie en
praktijk. We zouden ons eens moeten losrukken van de traditio-
nele methodes gebaseerd op "onthulling, overtuiging en waar-
heid", waar steeds minder naar geluisterd wordt, "zonder af te
zien van actieve kritiek op de bestaande verhoudingen." Zo zou
het vaak zinniger zijn om bestaande media te verstoren, te
saboteren of te misbruiken door ze in vervalsingen te laten
trappen, waardoor er "ruimte ontstaat waarin het eigen denken
en handelen centraal staat."

Communicatie verloopt niet alleen via massa-media, maar ook in
voetbalstadions, warenhuizen, in de bus of gewoon tussen
mensen. En als ze via de massa-media verloopt, wil het hele-
maal niet zeggen dat de "boodschap" van de journalist en
uitgever/zender altijd eenduidig aankomt bij de ontvanger. Het
hangt er nogal van af wat de ontvanger zelf denkt en doet en
onder welke omstandigheden ontvangen wordt. Daarom sta je niet
machteloos tegenover de stortvloed van de media, is de opti-
mistische boodschap van Kommunikationsguerilla. Om net zo
makkelijk Brecht en Burroughs als Bilwet's "souvereine media"
aan te halen als bewijs.

Het boek wordt besloten met een handige gereedschapskist aan
(website)adressen en boeken. Het is 235 pagina's dik en kost
30 mark of 41,- gulden. In Nederland wordt het gedistribueerd
door Uitgeverij Papieren Tijger in Breda (Postbus 2599, 4800
CN Breda, tel/fax 076-5228375). Te koop in het Fort van Sja-
koo, Jodenbreestraat 24 Amsterdam.

PRESENTATIE

Op maandag 16 juni aanstaande doen enkele leden van de commu-
nicatie-guerrilla Amsterdam aan. Na - uiteraard - deelname aan
de fietstocht van de Amsterdamse Bank naar de grensgevangenis,
zal er een presentatie gehouden worden in het lokaal Houtko-
persburgwal 15 (achter de nieuwbouw aan de Jodenbreestraat).
Daar kunt u behalve spreeksters, verhelderende video-beelden
en geluidsfragmenten zien en horen. Vanaf 20.00. Het moet raar
lopen wil daar geen "internationale der communicatie-guerril-
la" opgericht worden. Gratis toegankelijk.
Aansluitend, en niet geheel toevallig, zal er om 22.00 vanaf
de Nieuwmarkt begonnen worden met het toejuichen der EU-poli-
tici (zie hieronder).

**********

JUICH DE E.U. TOE!

In de nacht van 16 op 17 juni zitten de Amsterdamse hotels vol
belangrijke EU-politici. Een uitgelezen kans om ze eens
persoonlijk te bedanken voor al het werk dat ze tot nu toe
verzet hebben!

De EU-leiders staan de laatste tijd aan veel kritiek bloot.
Maar niemand denkt er aan dat zij heel veel werk verzetten, de
halve wereld afreizen, doodsaaie vergaderingen moeten
doorstaan, en stapels nog veel saaiere rapporten door moeten
worstelen. En ze doen dat heus niet alleen voor henzelf! Het
wordt tijd om hen ook eens te bedanken voor al hun
inspanningen.

Het is het beste om deze dankbetuiging gezamenlijk te doen. Ze
zullen je immers niet opmerken als je in je eentje een serena-
de aanheft. Daarom wordt iedereen die de leiders wil bedanken,
uitgenodigd om op maandagavond 16 juni om 22.00 bijeen te
komen op de Amsterdamse Nieuwmarkt. Daar vandaan maken we een
jubeltocht langs verschillende hotels. Uiteraard wordt
iedereen verzocht ook zelf zaken mee te nemen om onze
dankzegging op te luisteren: muzikale en andere instrumenten,
fakkels (vreugdevuren!) en aanmoedigende spandoeken.

Misschien kun je moeilijk leuzen voor spandoeken bedenken,
omdat het EU-project zo ingewikkeld lijkt. Als voorbeeld kun
je denken aan leuzen als: "Meer Asfalt!" (wat wou je anders,
modder soms?) of "Fuck het milieu! (voor natuur ga je maar
naar Artis!)". Ook is goed mogelijk "Meer werk, minder loon!"
(dan kan de FNV ook meedoen) of "2e Schiphol Op De Dam (of in
het IJ-meer?)". Ook moeten wij niet vergeten dat de EU-leiders
veel voor vrouwen doen. Geheel onzelfzuchtig hebben alle
mannen zich vrijwillig aangemeld om deze klus te klaren, zodat
hun vrouwen lekker thuis kunnen blijven. Ook dat mag wel eens
beseft en bedankt worden!

Het liefst zouden we de leiders persoonlijk omhelzen, zodat er
geen twijfel kan bestaan over onze hartgrondige dankbaarheid.
Maar we kunnen ons voorstellen dat dat soms een beetje
moeilijk gaat. In dat geval beperken we ons tot een tof
vreugdefeest voor het hotel. 

Komt Allen, en zegt het voort, maandag-avond 16 juni, 22.00
uur, Nieuwmarkt. 



--
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder
* toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist
* over net-kritiek. Meer info: list@dds.nl met 'info nettime-nl' in de
* tekst v/d email. Archief: http://www.factory.org/nettime-nl. Contact:
* nettime-nl-owner@dds.nl. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.