nettime-nl: bilwet - grenzen aan de media

[Geert Lovink <geert@xs4all.nl>]

Grenzen aan de Media
Over vraag naar inhoud
Door Bilwet

"Verander de wereld, blijf thuis." Johan Sjerpstra

Er waart alweer een spook door Europa, ditmaal dat van de
globalisering. De gezeten burgerij wordt opgeschrokken door alarmerende
berichten over gewapende vluchtelingen (Albanie), gestudeerde
emigranten (Sri Lanka), gepantserde hulpverlening, rijke Russen en
jonge mogendheden (Singapore). Dit zijn geen subjecten waar we solidair
mee hoeven te zijn of heimelijk ons racisme op kunnen botvieren. Het
zijn gelijkwaardige konkurrenten, geen mensen die in een hoekje kunnen
worden gezet.
Degene die toegang heeft tot het verkeerssysteem van geld, informatie
en goederen kan zijn aanspraak op de wereldburger-rechten doen gelden.
De staatsburger trekt hierbij vooral mentaal aan het korste eind omdat
zijn illusie van politiek overwicht aangetast is. De zeggenschap over
het territorium kon in het verleden nog gezien worden als een wereld op
zichzelf, die diplomatieke relaties met een 'buitenland' aanging. De
terugtredende demokratie van de afgelopen decennia daarentegen heeft
zich gewijd aan geen kolonialisme meer, maar ook geen intern
ontwikkelingsprojekt (zoals de opbouw van de welvaartsstaat dat nog wel
was). Dit modernisme zonder projekt is louter en alleen gefixeerd op de
methodieken van het beheer. Een vektorloze kracht die geen richting
meer kan geven en daar de legitimatie voor haar eigen verzwakking aan
ontleent. Als je zelf niet gelooft in de waarden van onderwijs dan is
er ook geen bezwaar meer tegen slechte leraren, economische criteria en
lege curriculae.

"Hij die wat worden wil, die zit niet stil, die trekt het zeegat uit,
en zie, hem wacht een rijke buit." Terwijl de ouders van '68 toeristen
zonder grenzen zijn, sturen zij hun kinderen er opuit om in het
buitenland te gaan studeren. Het zijn uitgerekend deze frequent flyers
uit wier monden afwisselend een klaagzang en een wekroep klinkt over de
deugden van het wereldhandelsverkeer. Globaal, dat zijn de anderen die
ons dreigen te overvleugelen met hun drukte. Ze eisen niet genoeg loon
en nemen een loopje met het auteursrecht. Ze laten hun kinderen het
werk doen, verwaarlozen hun eigen oorspronkelijke kulturen en sturen om
niks aan op een derde wereldoorlog. Mensenrechten zijn voor hun van
generlei waarden. Zij zijn spelbrekers die zich over de kop werken,
terwijl het Westen voor de voedselhulp en vredesmachten moet opdraaien.
Dit is de angstekonomie waarin een selecte verzameling spookbeelden de
ronde doet.

Globalisering is de naam voor een inhaalprojekt van jonge senioren en
vroeg bejaarden. Het is een poging een actuele ontwikkeling op te
vatten als een persoonlijke groei. De pioniers zitten al midden in het
wereldbewustzijn, terwijl de de oudere generaties er nu ook iets mee
moeten. Globalisering is het besef dat de kleuters nu reeds een
voorsprong hebben, die voor iedereen ouder dan 15 jaar niet meer valt
in te halen. Het leren navigeren door het Net vindt bij de kleintjes
eerder plaats dan het alfabetiseren. De ouderen daarentegen hebben last
van hun culturele bagage en schromen ervoor hun psychische harddisk op
te schonen. Ze hebben willen best globaliseren, maar niet ten koste van
hun moeizaam verworven culturele waarden en normen. Daar is een rol
weggelegd voor de hedendaagsche kunst die als een koevoet het
vastgeroeste bewustzijn moet openbreken. De therapeutische opdracht is
om de client/gebruiker te laten trancenderen tot een hoger nivo waarop
men opeens samenhangen gaat zien in tot wat totdan de 'nieuwe
complexiteit' heette.

Na de glorierijke jaren van de vorm, zijn nu de sobere jaren van de
inhoud aangebroken. Maar de inhoud is in de loop van de jaren '80
verdampt in de media en kan zomaar meer worden teruggeroepen in het
geheugen. Er moet nu worden afgerekend met de mediale wetmatigheid dat
je meer succes hebt naarmate je minder te melden hebt. Men zoekt nu
naar een inhoud die alle leegte moet overtreffen en omvatten. Maar er
worden wel hele hoge eisen aan gesteld. De inhoud moet een dringend
karakter aannemen, anders wordt het ofwel opgezogen door de media
danwel geneutraliseerd door de kritiek. Het onderwerp moet het individu
persoonlijk aanspreken en gaat zich als een parasiet in de volle
agenda's nestelen. 'Globalisering' lijkt aan deze eisen te voldoen. De
inhoud is vanaf nu de wereld in wording. Het is een dynamisch proces
waarbij je nooit helemaal zeker weet of het nu geweldig is of tot
rampen leidt.

In elke inhoud zit een ideologische komponent die er niet uit te slopen
valt. Inhoud zonder ideologie is een oud religieus ideaal dat in de
praktijk nooit gehaald wordt. Men kan wel de 20ste eeuwse ideologieen
uitbannen, maar dat is nog geen garantie dat de 21ste eeuwse gedachtes
minder desastreus uitpakken. Zo zul je nooit kunnen vaststellen of de
globalisering het probleem of de oplossing is. Verborgen in de roep om
aandacht voor de wereld schuilt de nijpende vraag wie er wel en niet
bij de wereld mogen horen. Men gaat druk in de weer om de eigen psycho-
geografische wereldkaart uit te tekenen. Dit gebeurt op basis van de
hoogst persoonlijke derives die worden uitgezet. Dat kan een reis naar
Indonesie zijn, het bezoeken van een lezing van Robert Kaplan, het
communiceren met een ruimtestation via je amateur radiozender, het
bellen met de handy vanaf de Mount Everest, kennismaken met de
collega's uit Zuid-Korea, het doornemen van het rapport van de Groep
van Lissabon, sperciebonen uit Senegal kopen (of niet?). Probeer maar
eens een onderwerp te verzinnen waar de wereld niet bij betrokken is.
Zelfs als de stadstaten en regio's economisch niet meer meetellen,
slagen velen er toch in onze aandacht te trekken via evenementen zoals
aardbeving, massamoord, burgeroorlog, hongernood, overstroming, drugs,
staatsgreep of revolutie.
Zit er toekomst in de wereld als inhoud? De globalisering is al een
feit en haar toekomst ligt dus al achter ons. De thematiek heeft
elementen in zich van overgang en inhalen. Het wil de grenzen aangeven
van de media en een concurrentie aangaan met de digitaliteit. De wereld
wordt ingezet als een materiele tegenpool van de virtualisering. Maar
het materiele wordt niet gezocht in het object, zoals de konservatieve
(kunst)strategie dat doet. De inzet is niet om wereld te zien als een
verzameling van geo-, ethno- en biodiversiteiten. Lang is de
authenticiteit opgevoerd als het alternatief voor de simulatie, maar
dat wordt nu gezien als een defensieve strategie die de strijd verloren
heeft. Wat er getoond wordt is dat de afgeschreven gebieden even
interessant zijn als de regio's met een hoge netwerkdichtheid. Hun
conflicten zijn even essentieel als de wrijvingen die het gevolg zijn
van de stijgende virtualisering. In die zin is globalisering als
persoonlijk groeimodel betekent het oog leren krijgen voor die plekken
op aarde waar werkelijks iets gebeurt, aan gene zijde van vormgeving en
mediahype.
--
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder
* toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist
* over net-kritiek. Meer info: list@dds.nl met 'info nettime-nl' in de
* tekst v/d email. Archief: http://www.factory.org/nettime-nl. Contact:
* nettime-nl-owner@dds.nl. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.