Josselien Janssens on Mon, 26 Apr 1999 03:51:04 +0200 (CEST) |
[Date Prev] [Date Next] [Thread Prev] [Thread Next] [Date Index] [Thread Index]
Re: nettime-nl: New Age op de middelbare school |
Lieve Marie-Jose, He nee he, we gaan toch niet nu Nettime gebruiken om de alternatieve geneeskunde of de New Age beweging af te kraken? Alleen maar omdat een persoon de teksten van vredesgebeden uit een heleboel verschillende heel respectabele en mensvriendelijke geloven rondstuurde en jij daar klaarblijkelijk niet tegen kan? OK, dan moet ik dus helaas wel Nettime gebruiken om te reageren. Ja sorry allemaal, maar nu moet ik toch de gynecologen from hell even van stal halen. Ik zal het uiteraard smakelijk houden maar het is wel relevant, en denk ik ook een belangrijke discussie, al zij het volgens mij niet het echt binnen de hoe-heet-het van Nettime. Het spijt me oprecht dat ik erover moet beginnen want ik heb het zelf ook liever over het weer, of de oorlog in Kosovo, of Ruigoord of voor mijn part cyberfeminisme (wat dat dan ook moge wezen, girls, ;)) of noem maar op, maar als ik stukken als dat van Peter Borst zie, dan moet het helaas even. Ik ben op mijn 16e -toen ik op de middelbare school zat- aan mijn, OH NEE HE, eierstokken geopereerd. Door een team van zogenaamde 'moderne geneeskundige specialisten', lees: zwijgende afstandelijke non-communicatieve en onaanspreekbare horror-gynecologen. En door hen zonder enige vorm van opvang en nazorg met gigantische hormoonproblemen en een litteken van 20 centimeter de wereld weer ingeschopt. Nou, kijk. Vijf jaar anorexia nervosa later... Vooral jongetjes zoals Peter Borst van de NRC, en helaas dus ook sommige meisjes, doen vaak heel smalend en genant als je over dit soort vrouwenproblemen begint. Want je mag er namelijk in onze moderne geneeskundige Nederlandse maatschappij nog steeds maar liever niet over praten. Als het maar niet in 'dat soort vrouwenbladen' is dat je alleen bij de dokter in de leesportefeulle leest want daar mag je over niks anders praten. In ieder geval zeker niet over beginnen in een Big Business en Wetenschappelijke Hotshot krant als de NRC. En Nettime is er ook bepaald niet het forum voor. Maar voor mij, een professionele milieuactivist en deeltijd Communicatie-student van dertig, is die operatie van 14 jaar geleden helaas wel een dagelijks terugkerende, voor anderen onzichtbare, realiteit. Van allerlei soorten zeurende innerlijke pijn, onvoorspelbare humeurswisselingen en daardoor bijna permanente vermoeidheid. Waardoor het me enorm veel energie kost om 'normaal' (wat dat dan wel moge wezen) te functioneren. Hoe ik me gevoeld zou hebben als ik de operatie niet had gehad, weet ik natuurlijk niet want hij is gebeurd en dat is niet meer terug te draaien. Wat ik ook nog steeds niet helemaal zeker weet is of hij namelijk eigenlijk wel echt helemaal zo nodig was. Of dat er misschien aan mijn relatief onschuldige en veelvoorkomende kwaal (cystes) op een wat minder drastisch ingrijpende wijze iets gedaan had kunnen worden. Zodat ik misschien iets meer dan maar twee tiende ofzo van een eierstok over had kunnen houden. En het, bijvoorbeeld, om maar een van de vele voor anderen nauwelijks voelbare gevolgen te noemen, niet zeven jaar van mijn leven continu koud zou hebben gehad. De moderne geneeskundige -mannelijke- gynecologische specialist die mijn hechting eruit kwam halen (30 centimeter draad waarmee de Grand Canyon van 20 centimeter die recht van mijn navel naar beneden liep werd dicthgehouden) grapte, tijdens deze 'moderne geneeskundige handeling' over mijn hoofd naar zijn co-assistent: "Een litteken op de buik van een vrouw is als een spijs in de soep." Met zo'n bekakt zum totaaalkotzen 'chirurgenaccent', weetjewel? En zij grinnikten samen, over mijn geheel naakte, van onder voor de operatie door een zuster met zo'n ouderwets 'openklapmes' geschoren, zwaar gewonde lichaam. Ik was zelf pas net van de morphine af, dus heel slecht humeur van de pijn en de cold-turkey, en die kleine rotaspirientjes hielpen geen moer. Dus ik kon niet echt van harte meelachen om de geruststellende, respectvolle en behulpzame opmerking van deze moderne geneeskundige specialist. Ik had helaas ook niet de fysieke kracht om mijn knieen keihard tegen zijn kaak omhoog te rammen wat toch duidelijk, zou je zeggen, de meest logische respons geweest was in deze situatie. Bij deze, wat laat, dus alsnog schriftelijk. Ik ben 10 jaar dagelijks lijden later door een geweldige (ook mannelijke) acupuncturist in Londen van de een heleboel aan de operatie overgehouden hormonale- en spijsverteringsstoornissen afgeholpen. Heb nog steeds zwaaar last van PMT, zoals je op dit moment merkt, Marie-Jose, en ook nog eens extra vaak omdat ik sinds die moderne geneeskundige operatie op mijn 16e meestal zo om de twee/drie weken ongesteld ben. En je weet wat een fijne, Always terugkerende vreugde dat is, als je tenminste zo'n modelletje van 20 bent dat alleen maar waterskiet, in badpakken rondloopt, of al rondscheurend langs Route 66 in convertables in Texas tampons gebruikt en minirokjes draagt. En daar zijn helemaal geen moderne geneeskundige pilletjes tegen maar homeopatische Theunisbloem-oliecapsules helpen gelukkig wel een beetje. En regelmatige yoga-oefeningen ook. Dat scheelt mij dan weer een dagje ofzo huilend opstaan per maand. En elke dag zonder die haat en pijn die ik sinds veertien jaar vaak voel hoewel ik eigenlijk van nature een heel positief en opgewekt mens ben, is er een, dat kan ik je vertellen. Nog een Story. Twee jaar geleden ben ik tijdens een werkvakantie ziek geworden in Gambia. Ik had een acute galblaasontsteking, wat met nierstenen een van de meest pijnlijke dingen is die je maar kunt krijgen. Vrouwen die zowel babies als acute galblaasonstekingen gehad hebben, prefereren over het algemeen de baby want dan weet je dat het zodirect in ieder geval over is. Een shamaan of medicijnman die in het hotel dat ik hielp verbouwen als metselaar aan het werk was, was meteen ter plekke en acteerde een denkbeeldig ritueel uit dat de kwade geest uit het lichaam van een zieke verwijdert. In hoeverre het nou door hem kwam of niet dat ik weer helemaal beter ben zullen we natuurlijk nooit zeker weten :) Het was in ieder geval heel zorgzaam dat hij direct reageerde op mijn nauwelijks ingehouden schreeuw. Zijn en een heleboel andere behulpzame handen hielpen me terwijl ik kromp van de pijn, in een taxi naar het (gelukkig nabije) als meest betrouwbaar bekend staande ziekenhuis. In dat 'moderne geneeskundige' ziekenhuis in Gambia werd ik volgepompt met drie verschillende soorten antibiotica. De pijnstillers die ik kreeg verdoofde mijn hele waarneming maar de pijn was nog wel duidelijk aanwezig. Zo sterk dat ik na drie dagen totaal 'immuun-gezapt' te zijn met van alles en nog wat, maar nauwelijks op kon staan. Een Nederlander die daar woonde, iemand die ik altijd dankbaar zal zijn, had gehoord dat er een Nederlandse vrouw in het ziekenhuis lag. Op de vierde dag kwam hij even checken of hij misschien iets voor me kon doen. Gelukkig voor mij bleek deze mijnheer zomaar 'toevallig' levensechte magnetische helende handen te hebben. Hij deed een soort behandeling van 20 minuten en legde zijn handen op de pijnlijke plaatsen van mijn buik. De pijn van mijn acute ontstekingen verdween binnen die tijd van de behandeling en een half uur daarna zo ver dat ik zonder problemen kon opstaan en de volgende dag terug naar Nederland kon vliegen. Om helemaal feitelijk correct te zijn: het zou natuurlijk kunnen komen doordat de pijnstillers op dag vier ineens WEL goed gingen werken of dat de ontstekingen helemaal toevalligerwijs op dat moment drastisch verminderden door de antibiotica. Ik heb echter de middag voor ik vloog nog een behandeling van hem gehad die onmiddellijk op het moment zelf de pijn verminderde, en daarna was het een paar uur bijna alsof ik nooit pijn gehad had. Hij wou van geen betaling weten en heeft me nog met de auto naar het vliegveld gereden. Teruggevlogen met zowel ontstoken galblaas als aan het eind van de rit echt weer heel duidelijk voelbare ontstoken blindedarm. Wat nog eigenlijk relatief kort geleden natuurlijk een dodelijke kwaal was. Toen ik de chirurg in Nederland vertelde dat ik volgens mij bovenop de galblaasontsteking ook een blindedarm ontsteking had deed hij dit af als mijn overspannen reactie na een verschrikkelijke vliegreis. Ik kon op zijn vroegst drie weken later geopereerd worden omdat de ontsteking eerst over moest zijn. Dus drie weken later, toen een paar dagen voor de galblaas-operatie bij de chirurg was, zei ik hem weer dat mijn blindedarm ook ontstoken was omdat ik duidelijk af en toe steken voelde op die plaats. En zeker als hij erop drukte. De chirurg nam mijn eigen hele duidelijke waarneming niet bepaald serieus, waarschijnlijk omdat ik een jong uitziende (maar zich vaak door die eierstok-saga 88 jaar oud voelende) vrouw en geen afgestudeerd medicus ben en waarschijnlijk ook omdat ik er wel een beetje 'hippie' uitzie. Hij reageerde kortaf met de opmerking dat de symptomen van galblaasontsteking heel erg veel overeenkomen met de symptomen van blindedarmontsteking. Toen ik bleef volhouden liet hij uiteindelijk een echoscopie maken. Daarop was mijn blindedarm duidelijk te zien, wat betekende dat hij dus waarschijnlijk ontstoken was. De dag voor de operatie was ik nogmaals bij de chirurg voor een check-up. Tijdens de afhandeling schreef hij "Galblaas extractie" op mijn operatie-dossier. "Ja en appendix-extractie, alstublieft," antwoordde ik. Toen moest ik mijn chirurg dus vertellen wat de uitslag van de echoscopie was want hij had de labresultaten nog niet gezien. Hij zei toen dat hij, als hij 'binnen was' ook wel even naar mijn blindedarm zou kijken. Maar daaraan moest ik hem, of de operatiezuster, dan vlak voor de operatie nog wel even herinneren. De neiging om a la Monroe met lippenstift op mijn buik te schrijven: "APPENDIX OOK, WEETJENOG, DOC?" heb ik weten te onderdrukken. Ik vond het namelijk geen grapje om te weten dat ik, als hij mijn blindedarm niet ook weghaalde, heel waarschijnlijk een week ofzo later weer onder het mes zou komen te liggen. En een direct risico liep op buikvliesonsteking. Toen ik vijf dagen later op het punt stond om het ziekenhuis te verlaten, met een paar keurige, bijna onzichtbare, moderne microchirugische littekentjes op zowel de plek van mijn galblaas als op de plek van mijn blindedarm, kwam doc nog even de ronde doen. Zei nauwelijks een woord terwijl hij aan mijn bed stond. Toen hij al bij het volgende bed was draaide hij zich even om. "Je appendix." (Pauze) "Die was ontstoken." Volgende patient. Nou, de moraal, je raad 'm al: het gaat niet zozeer om de soort geneeskunde maar om de integriteit van de mensen die ze beoefenen. Wat voor voors en tegens je ook voor of tegen alternatieve geneeskunde aan kunt brengen, er zijn vast net zoveel voors en tegens over de 'moderne geneeskunde' te bedenken. Het soort bovengenoemde moderne geneeskundige, uh, 'heren' vallen bij mij in ieder geval in de categorie Donkere Middeleeuwen en arrogante aderlaters from hell. En dankzij een aantal vormen van alternatieve geneeskunde voel ik me stukken beter hoewel er daar ongetwijfeld ook beunhazen in zijn. Begrijp me goed, sommige van mijn beste vrienden zijn arts, hoewel ik me bij elke confrontatie met iemand in een witte jas onwillekeurig onmiddellijk heel diep ongelukkig, bang, boos en onzeker voel. Hoe goed de moderne geneeskunde ook is in sommige opzichten, er zou voor zowel mannen als vrouwen heel wat nuttigs geleerd kunnen worden van de holistische kijk op de connectie tussen menselijk lichaam en geest die de alternatieve en Oosterse geneeskunst voorstaat. Het zou mij waarschijnlijk een enorme lijdensweg gescheeld hebben als de positieve kanten van verschillende vormen van geneeskunst elkaar meer hadden aangevuld in de behandeling. Ik ga verder niet in detail op het artikel van Peter Borst in maar ik vind het wel knap dat hij zonder daartoe wetenschappelijk bewijs te leveren kan concluderen dat aura's NIET bestaan. Terwijl sommige hele geloofwaardige gestudeerde mensen ze toch echt heel duidelijk zien en ook heel logisch kunnen beschrijven. Groetjes Josselien Marie-Jose Klaver schreef: > > Tienermisleiding > > Door Piet Borst > > Een collega stuurde mij passages uit leerboeken > die bestemd zijn voor het nieuwe leerplan > Algemene Natuurwetenschappen op de > middelbare school. Hij vond het opmerkelijk dat > de serieuze geneeskunde er zo slecht afkomt in > deze boeken. De opgestuurde teksten waren zo > bizar dat ik die boeken heb doorgelezen. Mijn > conclusie is dat het hier niet om incidentele > missers gaat, maar dat deze teksten > representatief zijn voor de voorlichting die > kinderen straks op school zullen krijgen. Bizarre > voorlichting dus. > > De boeken die ik bekeken heb zijn Scala van Malmberg, > Den Bosch, en Galileo van Thieme, Zutphen. Deze > boeken pogen leerlingen begrip bij te brengen van > natuurkunde, scheikunde en biologie in hun onderlinge > samenhang. Scala vond ik over de hele linie zwak, maar > de geneeskunde komt er extra slecht af, omdat de auteurs > een sterke voorkeur hebben voor primitieve geneeskunde. > Al in de tweede alinea van de inleiding (blz. 22, > HAVO-versie) komen zij aanzetten met medicinale > planten van de traditionele medicijnman bij > Zuid-Amerikaanse indianenstammen. ''In het Westen is er > een toenemende belangstelling voor hun kennis, aangezien > sommige door hen gebruikte planten stoffen bevatten die > voorheen onbekend waren, maar die medisch zeer > belangrijk kunnen zijn.'' Het voorbeeld waarmee de > auteurs deze stelling illustreren is vincristine uit de > maagdenpalm. Vincristine is een toxische stof, die na lang > systematisch onderzoek bruikbaar is gebleken bij > sommige vormen van kanker. Bij reuma en diabetes, waar > maagdenpalmextract door medicijnmannen voor wordt > gebruikt, zal het waarschijnlijk averechts werken. Je mag > hopen dat middelbare scholieren nooit met vincristine in > aanraking zullen komen en dat zij dit ongelukkige > voorbeeld van farmacotherapie weer snel zullen vergeten. > > Met deze inleiding is de toon gezet. De auteurs van Scala > zijn gebiologeerd door de geneeskunde van vroeger of > van ontwikkelingslanden en zij schetsen daar een > geromantiseerd beeld van. Nergens staat in duidelijke > bewoordingen: primitieve geneeskunde is slechte > geneeskunde. Door toeval wordt wel eens iets gevonden > dat werkt, maar dat is de uitzondering die de regel > bevestigt. Primitieve geneeskunde schaadt vaak en > geneest zelden. Het aderlaten en purgeren waarmee > dokters hier voor 1800 de kost plachten te verdienen > heeft veel meer mensen omgebracht dan genezen. Er is > geen reden om te denken dat de medicijnman het er nu > beter afbrengt dan onze middeleeuwse dokters. > > Als schrijvers zo weinig belangstelling hebben voor de > natuurwetenschappelijke basis van de geneeskunde, is het > niet verbazingwekkend dat de medische feiten in Scala > zelden kloppen of up to date zijn. Wat er op pagina 25 > over kanker wordt vermeld is verouderd en bevat > onbegrijpelijke fouten. Op pagina 27 worden de > belangrijkste doodsoorzaken in Nederland behandeld. > Hartziekten staan uiteraard bovenaan, maar bij de > oorzaken komen alleen ''voeding, gebrek aan beweging, > stress, slechte gezondheidseducatie'' aan bod. De sigaret, > de belangrijkste vermijdbare oorzaak van hartziekten, > wordt niet eens genoemd. Bij de tweede doodsoorzaak, > kanker, wordt voeding op de eerste plaats gezet, terwijl > iedereen toch zo langzamerhand weet dat eenderde van > alle kanker in Nederland te wijten is aan roken. De > bijdrage van voeding is zeker kleiner en meer omstreden. > > De informatie over doodsoorzaken is overigens een van > de weinige onderdelen van het hoofdstuk over leven en > gezondheid waar iets over het Nederland van nu is te > vinden. Huis-, tuin- en keukengeneeskunde wordt > nauwelijks behandeld in Scala. De auteurs hebben een > curieuze voorkeur voor medische achterstraten. Zo bevat > het boek een uitgebreide beschrijving van de > hemorragische koorts die door het Ebolavirus wordt > veroorzaakt. Dit is een dramatisch ziektebeeld met een > hoge mortaliteit, maar het is al zeldzaam in Afrika en in > Nederland komt het niet voor. Wat moet een > HAVO-leerling daar mee? Waarom niet het griepvirus > behandeld? Dat is een fascinerend virus dat ook een > HAVO-leerling moet aanspreken. Als er toch een > dramatisch Afrikaans ziektebeeld moet worden > behandeld, waarom dan niet aids? Ook een virus, waar > we veel van weten, uit Afrika afkomstig en een bedreiging > voor ieder ontwikkelingsland. > > Wonderbaarlijk is ook hoofdstuk 1.3.3 over voeding, > genotmiddelen en gezondheid. De schadelijke werking > van de sigaret wordt alleen overgebracht door een plaatje > van een pakje sigaretten met daaronder ''brengt de > gezondheid ernstige schade toe''. Over de kwantitatieve > bijdrage van roken aan volksongezondheid is niets te > vinden in dit hoofdstuk. Alcohol blijft overigens ook buiten > schot. Wel presenteren de auteurs een eindeloze lijst van > voedingsadditieven met de volgende curieuze tekst: ''Vaak > wordt gedacht dat vooral allerlei toevoegingen of > additieven (conserveermiddelen, kleurstoffen, > smaakstoffen) daarbij een negatieve rol spelen. Het blijkt > echter dat ook natuurlijke bestanddelen van voedsel > carcinogeen (kankerverwekkend) kunnen zijn.'' Dat het > met die additieven wel meevalt, sterker, dat daar eigenlijk > niets mee mis is, wordt de leerling onthouden. > > De klap op de vuurpijl volgt op pagina 50 in sectie 1.3.6 > waar de alternatieve methodes en technieken in de > geneeskunde worden ge�ntroduceerd. Er is nog geen > normale dokter genoemd, maar nu gebruiken de auteurs > een volle pagina om een nationale medische held ten > tonele te voeren: de Vlaardingse arts Cornelis Moerman. > Wat hier aan tendentieuze tekst wordt geproduceerd, > weigert mijn pen te kopi�ren. Dat zelfs de trouwste > aanhangers van Moerman niet meer geloven in de > zogenaamde kankergenezingen door het Moermandieet > krijgt de HAVO-leerling niet te lezen. Wel melden de > schrijvers verheugd: ''Veel steun kreeg Moerman van de > Amerikaanse Nobelprijswinnaar Linus Pauling (met foto), > die in 1968 de term orthomoleculaire geneeskunde > invoerde (ge�llustreerd met foto van > voedingssupplementen). Volgens hem had met name een > flinke aanvulling van vitamine C een > gezondheidsbevorderend effect''. Hoe moet een > HAVO-leerling deze onzin doorzien? Hoe kan hij weten > dat Pauling nooit het Moermandieet (een lokaal > Nederlandse aberratie) heeft aanbevolen? Dat Pauling zijn > Nobelprijzen kreeg voor Scheikunde en Vrede, maar van > geneeskunde geen verstand had? Hoe kan die leerling > bevroeden dat er bij de geniale Pauling op latere leeftijd > een draadje los is geraakt en dat zijn claims voor het > gezondheidsbevorderende effect van vitamine C > uitputtend zijn getest en onjuist zijn bevonden? Dit is geen > objectieve beschrijving van een wonderlijk > maatschappelijk verschijnsel meer, maar tienermisleiding. > > Galileo van uitgeverij Thieme voor HAVO/VWO mist de > preoccupatie met primitieve of exotische geneeskunde van > Scala. De auteurs houden echter ook niet van echte > dokters, al blijkt hun voorkeur voor alternatieve > geneeskunde pas in het tweede deel, het thema boek. Al > direct in sectie 2 (''Verschillende benaderingen van ziekte > en gezondheid'') worden reguliere en alternatieve > geneeswijzen tegenover elkaar geplaatst. Waar de > sympathie van de auteurs ligt is duidelijk: ''Als je door een > ziekenhuis loopt, moet je eens letten op de bordjes: > polikliniek KNO, polikliniek voor longen... Soms worden > er zelfs alleen maar nummers gebruikt. Je ziet dat het > lichaam helemaal is opgedeeld in kleine stukjes met voor > elk stukje een eigen specialist en een eigen stukje > ziekenhuis.'' Zo emmert het maar door. Maar dan: ''Niet > iedereen kijkt op die manier naar gezondheid en ziekte.'' > Wat volgt is het verslag van een bezoek aan een auroloog, > ontleend aan het boek 'Grenzeloos genezen'. De letterlijke > tekst van de auroloog is een soort woordsla, die bijna > eenderde pagina leerboek in beslag neemt. De > ''groenachtige uitstraling'' die de auroloog waarneemt > wordt gelardeerd met medische termen die van ieder > realiteitsgehalte zijn verstoken: ''De zenuw die van de > linkerlong loopt naar de alvleesklier, die is erg verkrampt.'' > Anatomische en medische lariekoek. > > Vroom voegen de leerboekauteurs aan dit citaat toe > (p.123): ''Dit is een deel van een beschrijving van een > bezoek aan Jelle Veerman. De diagnose die gesteld werd, > kon de auteur geheel beamen. Jelle Veerman is auroloog: > iemand die aura's ziet en aan de hand daarvan een > diagnose stelt. Een aura is een soort straling rondom > mensen. Een auroloog is een paranormaal genezer.'' Dat > aura's niet bestaan en aurologen oplichters zijn of mensen > met een ernstig gestoord realiteitsbesef, wordt niet > uitgelegd. > > Het merkwaardige is dat noch in Scala noch in Galileo > ook maar ��n poging gedaan wordt om de > natuurwetenschappelijke denkwijze te illustreren aan de > hand van de verschillende benaderingen die gebruikt > worden door reguliere en alternatieve geneeskunde. Juist > aan de hand van de geneeskunde kan goed worden > ge�llustreerd hoe een systematische > natuurwetenschappelijke benadering ons in staat stelt om > onze vooroordelen te ontkrachten en uit te zeven wat > waardevol is. Die kans wordt niet alleen gemist, de > reguliere geneeskunde wordt belachelijk gemaakt. > Daarmee wordt de geneeskunde in een > uitzonderingspositie geplaatst. De natuurkunde komt er > beter af in deze leerboeken: de termen astrologie en UFO > zijn niet in de index te vinden. > > Ligt hier niet een taak voor de Koninklijke Nederlandse > Maatschappij voor Geneeskunde (KNMG)? Ik denk het > niet. De KNMG houdt kwakzalvende dokters, zoals > homeopathen, de hand boven het hoofd en heeft daarom > geen handen vrij om kwakzalvende leerboekauteurs aan > te pakken. Het zou beter zijn als de Koninklijke > Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) > zich met dit probleem zou gaan bemoeien. Binnen de > Amerikaanse Academie worden felle discussies gevoerd > over wat er wel en niet in het schoolcurriculum thuis hoort. > Amerikaanse onderzoekers vinden boeken voor > middelbare scholieren te belangrijk om over te laten aan > de grillen van uitgevers. Gegeven deze belangstelling van > de Amerikaanse Academie, ligt het materiaal in Amerika > klaar voor de Nederlandse Akademie om te pogen om > ook hier de schoolboeken op een hoger plan te brengen. > Onze maatschappij is zo volledig gebouwd op > natuurwetenschap en techniek dat kinderen daar een > redelijk kloppend beeld van horen te krijgen. > > � NRC HANDELSBLAD, 24 APRIL 1999 > > -- > * Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder > * toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist > * over net-kritiek. Meer info: [email protected] met 'info nettime-nl' in de > * tekst v/d email. Archief: http://www.factory.org/nettime-nl. Contact: > * [email protected]. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime. -- * Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder * toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist * over net-kritiek. Meer info: [email protected] met 'info nettime-nl' in de * tekst v/d email. Archief: http://www.factory.org/nettime-nl. Contact: * [email protected]. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.