<nettime> De Vagina is de baas op internet

[Anne de Haan <sigorney@knoware.nl>]

De vagina is de baas op internet
Nieuwe media kunstenaressen ge�nspireerd door erotiek, identiteit en sociale
rolpatronen.

Surfend over het internet kom ik het �Virtuele Themapark� van de meest
toonaangevende cyberfeministische kunstenaarsgroep VNS-Matrix  tegen. Het
klinkt allemaal veelbelovend en ik ga als heterofiele vrouw ge�nteresseerd
de site van de Mannelijke Lustwereld bekijken. Tot mijn grote teleurstelling
geen mooie blote mannen op het scherm maar een universum met paarse planeten
en de tekst �Viral Pleasure World�. Als ik verder wil klikken kom ik steeds
weer terecht op de eerste pagina. Als ik voor de andere drie opties kies dan
gebeurt hetzelfde: weer de planeten en vervolgens weer terug op de eerste
pagina. Alleen bij het Einde van de Wereld kom je uiteindelijk uit in de
Vieze Geslachtswereld met een afbeelding van een planeet waar pietepeuterig
kleine mensjes elkaar groepsgewijs aflikken.  Vervolgens kom je op de
homepage van Gashgirl, de bijnaam van Francesca da Rimini, een van de dames
van VNS Matrix. Op deze pagina dan eindelijk wat meer �informatie�  in de
vorm van een woordenmelange van tekstfragmenten uit SM-verhalen, filmtitels
en computertermen die met elkaar verbonden zijn. De titel boven deze pagina
zegt al genoeg: �GenderFuckMebaby�s palace of Unparalleled Cynicism�,
ouderwetse artistieke geheimzinnigheid gelardeerd met zinneprikkelende
citaten, waar je urenlang je hoofd over kunt breken als buitenstaander.  


Cyberslut

VNS (VeNuS) Matrix wil inderdaad verwarring scheppen. De vier Australische
dames willen chaos cre�ren in de normen en waarden van de huidige
maatschappij omdat ze het niet eens zijn met de rol van de vrouw daarin. Ze
maken electronische kunst die de computermassacultuur en haar producten op
een speelse, maar heftige aan de kaak stelt. VNS Matrix ageert op
humoristische wijze tegen vrouwonvriendelijke of seksistische uitbarstingen
van mannen op het internet. De dames schuwen geen middel om hun doel te
bereiken, daarom zijn ze ook niet anti-sex, anti-porno of zelfs anti-man. Ze
vinden net als de feministen uit de jaren zeventig, dat het tijd wordt dat
de vrouwen op het internet het roer over moeten nemen van de mannen, want de
mannen gedragen zich niet goed genoeg. Nog veel teveel vrouwen hebben last
van obscene opmerkingen. 
Het Corpus FantasticaMOO, een internetspelletje, illustreert duidelijk hoe
obscene kerels teruggepakt worden. VNS Matrix gaat hier virtueel gepierced,
gemaskerd, geharnast en gewapend met enge marteltuigen, onder pseudoniemen
als Psibapussy en Cyberslut, een donkere internetomgeving binnen. Daar
terroriseren ze alles wat mannelijk is zodra het inlogt in dit
tartaros-achtige domein. Zo is iemand die als Quentin Tarrantino binnenkwam
bijna door Psibapussy met een gevaarlijk C46- laserpistool van het virtuele
leven beroofd.  De dames zijn de baas en hun vrouwelijkheid is heilig: zo is
het diepst van hun rijk, de Matrix, alleen te bereiken via de (virtuele)
clitoris. De vagina is het symbool van de vrouwelijke macht. In hun �Bitch
Moo Manifesto� geven de dames dan ook hoog op �kunst met hun kut� te maken
en dat hun kut het hen mogelijk maakt zich af te kunnen zetten tegen het
�Big Daddy Mainframe�. �Big Daddy Mainframe� staat symbool voor de
mannenmaatschappij, die nog steeds de boventoon voert naast in de echte
wereld ook in de virtuele wereld. Het is tevens een verwijzing naar het
computerprogramma �Mainframe� van de computergigant IBM, dat dominant
aanwezig is in de computerbusiness. 
De kunst van deze cybervamps is op zijn mooist in hun fantastische projecten
die gebaseerd zijn op  internet- en CD-rom-spelletjes zoals Quest en Doom.
In 1995 maakten zij samen met de kunstenares Leon Cmielewski een project
getiteld �The User unfriendly interface�, waarin het de bedoeling was zoveel
mogelijk mensen te beledigen. Het project bestond uit prachtig vormgegeven
pagina�s met buttons waar niet op geklikt mocht worden. Als iemand dat toch
deed dan werd er door het computerprogramma op hem gescholden en veranderden
de buttons vervolgens in insekten die van het beeldscherm afliepen. Als
iemand in opdracht van het programma zijn ideologie intypte dan werd deze
vervolgens afgekraakt.  Dit project was niet zozeer een aanval op de
mannenheerschappij, maar een aanval op de heersende commercie en hun
standaardprodukten, die altijd maar klantvriendelijk moeten zijn. De dames
van VNS Matrix zijn dus niet alleen ouderwets feministisch, maar uiten in
hun werk tevens kritiek op de massaconsumptie maatschappij.
 
Het spel van de communicatie

Naast het ondermijnen van de dominante rol van de man is VNS Matrix ook
bezig om te onderzoeken in hoeverre het spel een symbool is van de sociale
rolpatronen in het culturele leven. Is genot een belangrijke voorwaarde om
kunst te ervaren. Interactiviteit geeft je de macht om in het kunstwerk in
te grijpen. De Hongaarse Agnes Heged�s, een niet feministische kunstenares,
ziet de nieuwe media als een interessant onderzoeksterrein op het gebied van
sociale interactie. In de nieuwe media ontstaat een nieuwe
spelletjescultuur,  die interactief en telematisch (communicatief op grote
afstand) is.  Ze vindt het bijzonder dat iedereen hier een andere identiteit
aan kan nemen. Het communiceren via internet is hierdoor speelser dan  het
echte leven. Het internet is een spel van de verleiding. Niet de verleiding
van de bereikbaarheid van computers-op-afstand is verslavend, maar het
geheimzinnige rendez-vous van mannen en vrouwen geeft een kick. Op internet
kunnen mensen makkelijk contact met elkaar maken zonder elkaar te zien,
daarom kan iemand net doen alsof hij er anders uitziet dan in het dagelijks
leven. 
De Televirtuele Fruitmachine van Agnes Heged�s uit 1994 is gebaseerd op dit
speelse interactieve aspect. De installatie bestaat uit een groot scherm
waarop drie puzzelstukken van een fruitmachine geprojecteerd zijn. Voor het
scherm staan drie standaarden met een joystick. Er kunnen drie verschillende
mensen tegelijk aan dit spel deelnemen. De stukken fruit verwijzen naar de
verboden vruchten uit het paradijs en naar de verleiding.  In tegenstelling
tot VNS Matrix die de nieuwe (digitale) wereld graag wil zien alsof deze
helemaal door vrouwen wordt gedomineerd,  vindt Heged�s dat niet nodig. Als
het man- of vrouw-zijn omgewisseld wordt kan worden in de virtuele ruimte,
wordt de geslachtsidentiteit immers minder belangrijk. Het idee van
geslachtsverwisseling met behulp van moderne technieken was reeds beproefd
door de kunstenaar Marcel Duchamp, die zichzelf in travestie liet
fotograferen als Rrose Selavie (Eros c�est la vie): de travestie als
seksueel genot. 


Metamorfose

Het lichaam wordt steeds minder relevant want door middel van de techniek
worden we nomaden in geest en lichaam. Zo kan het lichaam kan dankzij de
techniek verbeterd worden. Dit thema intrigeert veel kunstenaressen van deze
tijd. Ook als een vrouw niet ziek is dan is er nog steeds de techniek die
haar moet verbeteren. Veel kunstenaressen ageren tegen ingrijpende
lichaamsveranderingen van gezonde vrouwen, zo ook Sonya Rapoport en
Marie-Jos� Sat. �De kosmetische industrie is een vorm van vrouwen onder de
duim houden�  vinden deze Amerikaanse kunstenaressen. In hun ouderwets
feministische folder  staat geschreven, dat mannen vrouwen onder de duim
willen houden, omdat ze bang zijn voor vrouwen. �Daarom werden vrouwen
vroeger vaak als heks bestempeld. Eva was de eerste en tevens slechtste
vrouw. De heks werd beschouwd als de slechte dochter van Eva. Het idee van
�de vrouw is slecht�, komt uit middeleeuwen tot aan de zestiende eeuw. Om
deze reden krijgen tot vandaag toe vrouwen in de islamitische landen minder
kansen dan mannen, worden vrouwen in Afrika besneden. En worden westerse
vrouwen di�ten en cosmetische chirurgie opgedrongen�, zeggen Sat en Rapoport.
Het Bitter Herb Menu is een metafoor voor de vermeende slechtheid van
vrouwen. In Genesis heeft God de mens veroordeeld tot het bewerken van het
veld en het eten van de oogst. In vroegere tijden werden vrouwen gezien als
de bezwerende genezeressen in antieke kruidendokterspraktijken, beweren de
kunstenaressen. Het eerste gedeelte van de website  �Brutal Myths�
beschrijft welk bitter kruid de geest van de man besmet, zodat hij gelooft
in de slechtheid van de vrouw. Het tweede gedeelte van het digitale
kunstwerk stelt een weldadige kruidentuin voor met genezende kruiden. 

Vagina Dentata

Zo kun je op de website van Sat en Rapoport het bittere kruid cleavers
vinden, wat de vagina ertoe zou bewegen de penis op te eten. Het principe
van de Vagina Dentata, de oppermachtige en mannelijkheid verzwelgende vagina
komt terug in diverse culturen. In de folder van deze twee kunstenaressen
wordt uiteengezet dat vrouwen in hun vrijheden worden en identiteit beknot
door bijvoorbeeld besnijdenis, zodat ze niet meer in staat zijn normaal te
urineren of  te genieten van sex. De bevrijding van vrouwen op dit gebied
wordt verkregen door mannen terug te pakken door ze te castreren. Het kruid
dat hier mee samenhangt is Heartsease. De Vagina Dentata is een geliefd
onderwerp onder cyberfeministische kunstenaressen, want het is het ultieme
symbool van het ontnemen van de mannelijke macht, zodat de vrouwen de
scepter kunnen zwaaien. Het Bitter Herb Menu ziet in deze machtsovername een
meer occulte mystieke betekenis. Ook VNS Matrix bedient zich van de �Vagina
Dentata�, zij het in de luchtigere vorm van een vampierachtige snol, die
Dentata heet. Dit figuur moet �mannen doodschieten� in het �Cybersquat�, een
virtuele spelomgeving van VNS Matrix.
Interactieve rituelen in het Bitter Herb Menu, die door de toeschouwer
worden uitgevoerd, dragen ertoe bij dat de mythen over de slechtheid van de
vrouw worden vernietigd en brengen de angsten van mannen tot bedaren. In de
praktijk kan de websurfer alleen de afbeeldingen van planten en oude
houtsneden met middeleeuwse taferelen van onder andere gemartelde vrouwen op
het scherm aanklikken en lezen wat er op het scherm staat. Sat en Rapoport
vinden dat ze met deze website een bijdrage hebben geleverd aan de
ontwikkeling van het web als een nieuw artistiek en technologisch medium,
dat vrij is van seksuele vooroordelen en verschillen, zodat de reputatie van
vrouwen gezuiverd kan worden.
 
Common ground 

Sonya Rapoport ziet het web als �vrij� en makkelijk om een presentatie van
vrouwelijk werk te geven. Ze hoopt ook mensen te bereiken die anders nooit
naar een tentoonstelling gaan: ze streeft naar een soort �common ground�:
een virtuele ruimte gelinkt aan allerlei vrouwelijke kunstenaars. De
Nederlandse kunstenares Mathilde Mup� is haar min of meer voor geweest omdat
zij reeds een link had gemaakt naar allerlei feministen in cyberspace. De
Duitse feministische videokunstenares Ulrike Rosenbach en diens voorbeeld de
Amerikaanse kunstcritica Lucy Lippard hebben in de jaren zeventig al
instituten opgezet waar vrouwen samen feministische kunst konden maken.
Lippard had een boerderij in Amerika en Rosenbach een feministische
kunstacademie in Keulen.

Veel kunstenaressen zien het internet als een mogelijkheid een rollenspel te
spelen, waarbij de geslachten verwisselbaar zijn. Sommige feministische
kunstenaressen willen via het internet terrein kunnen winnen of gezag
krijgen ten opzichte van mannen. Voor hen is het spel van de seksualiteit
eerder een vorm van macht dan van romantiek. Het seksuele orgaan is naast
het ervaren van sensueel genot ook in staat om te plassen, voor nageslacht
te zorgen en onderscheid te maken tussen de overheersende en onderdrukte
sekse. Feministische kunstenaressen zijn nu de mogelijkheden van het
internet aan het verkennen om eindelijk de scepter over te kunnen nemen. Zij
willen juist niet als vrouw onherkenbaar zijn, maar willen juist door middel
van hun vrouwelijkheid zegevieren over de mannelijke heerschappij. De
identiteit van de vrouw moet daarom juist versterkt worden. De vraag is of
dat nog relevant is in een tijdperk van androgynie en transsexualiteit, want
het lichaam is in de huidige maatschappij ook te veranderen. 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

http://utopia.knoware.nl/users/sigorney


---
#  distributed via nettime-l : no commercial use without permission
#  <nettime> is a closed moderated mailinglist for net criticism,
#  collaborative text filtering and cultural politics of the nets
#  more info: majordomo@icf.de and "info nettime" in the msg body
#  URL: http://www.desk.nl/~nettime/  contact: nettime-owner@icf.de