| Lennaart van Oldenborgh on Fri, 6 Dec 1996 10:02:02 +0200 |
[Date Prev] [Date Next] [Thread Prev] [Thread Next] [Date Index] [Thread Index]
| nettime-nl: digitaal suburbia |
TER INTRODUCTIE stuur ik hierbij een artikel dat ik ruim 2 jaar geleden schreef (voor input/output) naar aanleiding van de uitzendingen van SMART TV en de oprichting van de Digitale Stad in het voorjaar van 1994. De feiten zijn natuurlijk ruim achterhaald, maar de commercialisering/ compartmentalisering van cyberspace, volgens de centrale prognose, heeft zich in ieder geval op het internet intussen grotendeels voltrokken. Of niet? Hoe groot is het aandeel van de commercie in het internet, en hoeveel invloed heeft het? __________________________________ VERVREEMDING EN SLEUR IN DIGITAAL SUBURBIA De technologie van interactieve, multi-media communicatie netwerken is al bijna onontkoombaar geworden in ons medialandschap. CNN's Future Watch gaat haast nergens anders meer over, bijna iedere talkshow heeft al eens een expert gehad die kan verhalen van de technische ontwikkelingen die het dagelijkse leven in de volgende eeuw gaan bepalen, het zakelijk nieuws houdt ons op de hoogte van de laatste fusies in nieuwe telecom-multinationals.... Multinationals in media, uitgeverij en telecommunicaties worden samengevoegd om mee te kunnen tellen in de grootste investerings-race van onze tijd. De investeringen zijn gigantisch, en het financieel noodzakelijke dividend zal veilig gesteld moeten worden door een voldoende hoeveelheid 'hype'. Er zijn vooralsnog weinig garanties dat publieke belangen voldoende beschermd zullen worden in de commercialisering van cyberspace. DIGITALE STAD Initiatieven om op te komen voor algemene toegang tot, en vrijheid van meningsuiting in de netwerken zijn er natuurlijk al, en hebben zelfs al aardige voet aan de grond in de politieke wereld. In Washington hebben 70 instellingen (waaronder de National Alliance for Media Arts and Culture, of NAMAC) de Telecommunications Policy Roundtable gevormd, die actief opkomt voor de publieke belangen in wetgeving rond telematica. In Nederland hebben we de Hacktic organisatie, die, samen met cultureel centrum de Balie, de Digitale Stad als openbaar toegankelijk netwerk heeft opgezet. Op lokaal niveau is de Digitale Stad het meest vooruitstrevende experiment op weg naar de digitale netwerken van de toekomst. Dit is bemoedigend, gezien het feit dat het een initiatief is dat de nadruk legt op toegankelijkheid en participatie. SMART TV is de lokale televisie spin-off van de Digitale Stad, en heeft een serie live uitzendingen georganiseerd op de Amsterdamse kabel, waarin het idee van interactieve televisie wordt onderzocht. EUFORIE Op 26 februari presenteerde SMART TV een 6 uur durende live uitzending vanuit het Stedelijk Museum Bureau Amsterdam, ingaand op de betekenis van telematica voor de beeldende kunst. Hoewel de gasten en onderwerpen goed gekozen waren, werd ik al gauw een beetje moe van de discussies; moe van de demonstraties, van de voorspellingen en de experimenten.... Wat ging er mis? Om te zeggen dat de programmamakers in hun opzet hadden gefaald is te gemakkelijk. Misschien heb ik een verzadigingspunt bereikt in mijn bereidheid om me een radicaal veranderde toekomst voor te stellen; of misschien mis ik het geduld om de demonstraties van natuurlijk nog rudimentaire interactieve televisie uit te zitten.... In ieder geval werd het idee dat deze ontwikkelingen ons leven radicaal gaan veranderen algemeen aanvaard, en leek een soort neo-McLuhanistisch geloof in de emanticipatoire macht van de technologie ook gangbaar te zijn onder de aanwezigen uit de kunst en media. Zonder nu direct McLuhan aan te vallen (hoewel ik geschoold ben in een tijd dat McLuhan werd gelijkgesteld aan naief technologisch utopisme is het me niet ontgaan dat zijn ideeen over massa-participatie door technologie heel wat toepasselijker zijn op de huidige ontwikkelingen dan die in zijn eigen tijd, de tijd van gecentraliseerde televisiezenders) sta ik vooral sceptisch tegenover dit klaarblijkelijke optimisme over de ontwikkeling van de techniek. Dit optimisme zou gezien kunnen worden als een weerspiegeling van de algemenere sfeer van euforie die uitgedragen wordt door, onder andere, het Amerikaans vice-presidentschap, en die zonder twijfel wordt ondersteund door aanzienlijke commerciele belangen. Vernieuwing is tenslotte een van de basispricipes van de vrije markteconomie. Binnen de mediakunst zou het optimisme echter eerder verklaard worden door een geloof dat in de Terra Incognita (zonder terra) van de 'cyberspace' de anarchistische vrijheid van de 'hackers' nog onaangetast is, en zal blijven. NETTE PAKKETJES Deze laatste stelling moet met een gezonde dosis wantrouwen worden bezien. Het is een mythe dat individuele vindingrijkheid de commercialisering van de techniek aanzienlijk zal kunnen beinvloeden, en kunstenaars kunnen maar al te gemakkelijk gebruikt worden voor marketing doeleinden door de nieuwe multinationals. Met betrekking tot televisie heeft McLuhan indertijd de macht van de commerciele belangen, en de plooibaarheid van het medium om aan deze belangen tegemoet te komen, ernstig onderschat. Kijkdoelgroepen werden geisoleerd en als nette pakketjes consumenten aan de reclamewereld verkocht. 'Pay-per-view' televisie, waarbij een video kan worden 'gehuurd' en afgespeeld via een interactieve kabelverbinding, is een voorbeeld van de manier waarop het commerciele rendement van de netwerken zal worden veiliggesteld. Hier is in Californie al een uitgebreid experiment mee uitgevoerd. Een heel ander precedent komt van de FBI, die al geruime tijd met softwarematige 'filters' het Internet op subversieve inhoud afzoekt, en die, volgens bronnen van het New Yorkse weekblad The Village Voice, ernaar streeft om alle digitale centrales in de VS van speciaal ontwikkelde afluister-apparatuur te voorzien. Dit soort technologie stelt kabelexploitanten in staat het kijkgedrag van individuele gebruikers tot op de minuut te analyseren, zodat nog nauwer omschreven doelgroepen aan geinteresseerden kunnen worden verkocht. Ook ben ik bang dat voorspellingen van een ongeremde digitale reproductie van informatie, inhakend op ideeen over 'het verdwijnend onderscheid tussen producent en gebruiker', vrij snel naar de marges van het technisch utopisme verwezen zullen worden. Encodering is een manier waarop digitale informatie al beveiligd wordt, en ik geloof zeker dat er methoden zijn om informatie van 'bugs' te voorzien die het gebruik van die informatie traceren en rapporteren. 'User accounts' kunnen dan gedebeteerd worden met alle copyrights kosten die dit gebruik met zich meebrengen. De macht zal zich naar de economische realiteit schikken: geld is bandbreedte. SUBURBIA Over de overvloed van connecties in de netwerken hangt de schaduw van de fysieke isolatie van de computerverslaafde, gekluisterd aan zijn of haar terminal. Je hoeft geen Anthony Burgess te zijn om de mogelijkheden van een verdovingsmiddel van de toekomst te zien; een super-distributie-machine die op maat gesneden entertainment verstrekt aan steeds verder versnipperde doelgroepen. De visie van een dergelijk netwerk heeft zijn fysieke analogie in het wegennetwerk van suburbia; een andere dimensie waarin een architectonisch utopisme in combinatie met commerciele versnippering een wereld van kitsch en betonnen monsters heeft veroorzaakt. De hype over ongekende mogelijkheden voor 'communicatie' versluieren het feit dat de toepassingen die momenteel ontwikkeld worden eerder gaan over consumptie dan communicatie. De bestaande hype heeft natuurlijk een hoop te maken met marketing. Maar we moeten ons er wel mee bemoeien, al is het maar om niet achter te blijven bij de sociale realiteit die de netwerken zullen scheppen, en buitengesloten te worden van de plaats waar nieuwe economische en politieke machtsspelletjes zullen worden gespeeld. Ook na de regulering en institutionalisering van de netwerken zullen zich nieuwe marges gaan aftekenen, plaatsen die dan misschien nostalgische herinneringen oproepen aan de begindagen van de hackers. En in ieder geval moeten we ons bewust blijven dat 'communicatie' meer betekent dan simpelweg een signaal door een glasvezel. Lennaart van Oldenborgh, 1994 ([email protected]) -- * Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder * toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist * over net-kritiek. Meer info: [email protected] met 'info nettime-nl' in de * tekst v/d email. Archief: http://www.v2.nl/nettime-nl. Contact: * [email protected]. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime. -- * Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder * toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist * over net-kritiek. Meer info: [email protected] met 'info nettime-nl' in de * tekst v/d email. Archief: http://www.v2.nl/nettime-nl. Contact: * [email protected]. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.